Сад фарди маъруф

9. Сад яҳудии маъруфи Тоҷикистон

Яҳудиён садсолаҳо дар канори мардуми тоҷик зиста, ҳама замонҳо дар пешбурди ҷомеъа саҳм гирифтаанд. Маркази таҷаммӯи онҳо асосан дар Бухоро ва Самарқанд буд ва забони тоҷикиро ҳамчун забони модарӣ пазируфтанд.

Нақши эшон дар рушду нумӯи илм, адабиёт ва хусусан фарҳанги тоҷик калон аст. Ҳоло 100 яҳудии маъруфро муаррифӣ менамоем, ки аксарашон ба истилоҳ "яҳудиёни бухороӣ" тоҷикзабонанд, ҳамчунин теъдоде аз яҳдуиёни "ғайрибухороӣ" ном бурда мешаванд, ки ба таҳқиқи забону адабиёти тоҷик шуғл варзидаанд, ҳамчунин онҳое, ки дар Тоҷикистон зистаю барои фаъолияти пурсамарашон сазовори унвону ҷойизаҳои давлатии ҷумҳурӣ  гардидаанд.

1.Шоҳини  Шерозӣ (асри ХIV), шоир, асосгузори шеъри яҳудӣ -форсӣ.

2.Имронӣ (асри ХV), шоири форсзабони яҳудӣ.

3.Ратиби Самарқандӣ (асри ХVII), шоири форсзабони яҳудӣ.

4.Юсуфи Бухороӣ (асри ХVII), шоири форсзабони яҳудӣ.

5.Муҳаммад Саид Сармад (асри ХVIII), шоири форсзабони яҳудӣ.

6.Амин Бенямин (асри ХVIII), шоири форсзабони яҳудӣ.

7.Борух Калхот (1837-1897), ҳофизи мақомхон, мутриб.

8.Левича (Бобохонов Левӣ) (1873-1926), ҳофизи мақомхон, мутриб, оҳангсоз.

9.Отаҷалол Носир (тахаллус "Чала") (ох. асри ХIХ ав. асри ХХ), ҳофизи мақомхон, мутриб.

10.Бройдо Григорий (1884-1963), арбоби ҳизбӣ (1932-1935 котиби якуми КМ ПК Тоҷикистон).

11.Бадалов Раҳмин (1897-1991), мутарҷим.

12.Муллоқандов Залмон (1900-1972), сароянда, мутриб,  Ҳунар-ешаи шоистаи Тоҷикистон.

13.Саидов Арон (1902-1954), журналист, муҳаррири рӯзномаи яҳудиён ба забони тоҷикӣ дар Бухоро.

14.Калонтаров Яъқуб (1903-1987), луғатшинос.

15.Талман Рина (1903- 1992), Китобдори шоистаи Тоҷикистон, яке аз поягузорони библиографияи миллии  тоҷик.

16.Брагинский Иосиф (1905-1989), доктори илми филологӣ, узви вобастаи АИТ, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон, дорандаи Ҷойизаи давлатии ба номи Сино.

17.Мавашев Исҳоқ (1905-1972), мутарҷим.

18.Комиссаров Даниил (1907-2009), доктори илми филологӣ, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.

19.Будкевич Надежа (1908-1991), арбобзани  фарҳангӣ, поягузори мактаби мусиқии тоҷик, Ходими шоистаи  ҳунари Тоҷикистон.

20.Бақоева Гулчеҳра (1908-1974), актрисаи театр, яке аз поягузорони  театри миллии  тоҷик, Ҳунарпешаи халқииТоҷикистон.

21.Давидов Нериё (1908-1983), олими  соҳаи педагогика, муҳақиқи афкори педагогии тоҷик.

22.Исҳоқбоев Юно (1909-1993), сарояндаи опера, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

23.Неменова Роза (1909-1989), забоншинос, муҳаққиқи  лаҳҷаҳои забони тоҷикӣ, дорандаи ҷойизаи давлатии ба номи Ибни Сино.

24.Розенфелд Анна (1910- 1997), доктори илми филологӣ, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон, дорандаи Ҷойизаи давлатии ба номи Сино.

25.Бақоев Шариф (1910- 1964), коргардони театр.

26.Лангле  Вениамин (1910-1990), коргардони театр, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

27.Юсуфова Сороҷон (1910- 1966), доктори илми геологӣ, академики АИ Тоҷикистон.

28.Бону Ситсилия (1911-2002), шоира, мутарҷим, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.                        

29.Липкин Семен (1911-1997), шоир, мутарҷим, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.

30.Муллоқандов Авнер (1911-1996), яке аз поягузорони операи тоҷик, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

31.Муҳиб (Бачаев Мардохай) (1911-2008), шоир, мутарҷим (дар Исроил осораш дар 7 ҷилд ба забони тоҷикӣ нашр шудааст, мутарҷими "Инҷил" ба забони тоҷикӣ).

32.Миттелман Ефим (1912-1966), коргардони театр, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

33.Муллоқандов Эммонуил (1912-1977), мутарҷим.

34.Муравин Михаил (1912-1974), оҳангсоз, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

35.Расторгуева Вера (1912-1999), доктори илми филологӣ, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.

36.Одинсов Арнолд (1913-1974), нависанда, мутарҷим.

37.Муллокандов  Натан (1913-1996), мутарҷим.

38.Налский Яков (1913-1985), фольклоршинос, нависанда, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.

39.Шаломонов Шалом (1914-1997), доктори илми иқтисод, профессор.

40.Ғолибова Раъно (Рена Галибова) (1915-1996), сароянда. Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

41.Исҳоқова Абиғай (1916-1994), актрисаи балет,Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

42.Юдаков Сулаймон (1916-1990), оҳангсоз, муаллифи оҳанги Гимни Тоҷикистон.                                    

43.Явич Мирра (1916-1990), фолклоршинос, мутарҷим. Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.

44.Бобоев Юрий (1917-1994), адабиётшинос, узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон.

45.Додхоев Юно (1917-2002), доктори илми тиб, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.

46.Аълоев Михаил (1918-1990), сарояндаи опера, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

47.Хаимов Яъқуб (1918-2006), олими соҳаи биология.

48.Муллоқандов Хайка (1919-2000), хормейстер, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

49.Кимиёгаров Борис (1920-1979), кинорежессер, яке аз поягузорони кинои тоҷик, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон, дорандаи Ҷойизаи давлатии ба номи Рӯдакӣ.

50.Некрӯз (Некталов Юрий) (1920-1996), журналист.

51.Феофанова Марианна (1921- 2003), шоира, мутарҷим, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.

52.Абдураҳмонов Иля (1923-2005), рассом, Ходими шоистаи ҳунари Тоҷикистон.

53.Гердел Борис (1923-2011), арбоби фарҳангӣ, довари варзиши дараҷаи байналмилалӣ, Корманди  шоистаи маданияти Тоҷикистон.                     

54.Исҳоқов Борис (1923), драматург, журналист.

55.Илёбоев Иля (1923- 2000), журналист.

56.Толмасов Рафаэл (1923-1998), сарояндаи опера, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

57.Илёбоев Давид ( 1924), рассом, Ходими  шоистаи  ҳунари Тоҷикистон.

58.Шоулов Нисон (1925- 1999), найнавоз, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

59.Куинова Фотима (1925-2005), сароянда, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

60.Муллоҷонова Шоиста (1925-2011), сароянда Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон.

61.Бурҳонов Револд (1926-1985), сарояндаи опера, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

62.Левин Минел (1926-2010), нависанда, мутарҷим, Корманди шоистаи  маданияти Тоҷикистон.

63.Гавриэлов Михаил (1927-1998), Журналисти шоистаи Тоҷикистон.

64.Занд Михаил (1927), адабиётшинос, профессор, муҳаққиқи осори Хайем.

65.Исҳоқова Барно (1927-2002), сароянда, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон, дорандаи Ҷойизаи давлатии ба номи Рӯдакӣ.

66.Ойгензихт Виктор (1927-1991), доктори илми ҳуқуқ, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.

67.Аминов Авнер (1929), мутриб, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

68.Сабзанов Яъқуб (1929), оҳангсоз, Ходими шоистаи ҳунари Тоҷикистон.

69.Аълоев Михаил (1930), мутриб, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

70.Бобоев Михаил (1930-1987), журналист, Корманди шоистаи маданияти  Тоҷикистон.

71.Демидчик Владимир (1930-1986), олими арабшинос, профессор.

72.Хромов Алберт (1930-1988), доктори илми филологӣ, муҳаққиқи забони яғнобӣ, забони тоҷикӣ.

73.Хушенова Светлана (1932), забоншинос, муҳаққиқи забони тоҷикӣ.

74.Ғолибов Яъқуб (1930-1976), сарояндаи опера, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

75.Аълоев Аъло (1932), дойирадаст, Ҳунарпешаи  халқии Тоҷикистон.

76.Қандинов Лев (1932), нависанда, тарҷумон, Корманди  шоистаи маданияти Тоҷикистон. 

77.Михайлов Авнер (1932), забоншинос, муҳаққиқи забони тоҷикӣ.

78.Абдураҳмонов Михаил (1933), рассом, Ходими Шоистаи ҳунари Тоҷикистон.

79.Калонтаров Иосиф (1933), доктори илми химия, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.

80.Полтиэлов Уриэл (1933), садобардори радио, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон.

81.Ҳакимова Флора (1934), сарояндаи опера.

82.Маллаев Илёс (1936- 2008), шоир ва сароянда (ба тоҷикӣ менавишт ва мехонд).

83.Мошеев Иосиф (1936), доктори илми филологӣ, профессор, муҳаққиқи забони тоҷикӣ.

84.Александров -Илёсов Геннадий (1937), оҳангсоз, Ходими шоистаи ҳунари Тоҷикистон.

85.Аминов Шомил (1939), доктори илми иқтисод, профессор.

86.Ёдгоров Амнун (1939), оҳангсоз.

87.Генис Симхо (1939), актери театр, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

88.Исҳоқбоева  Меҳрӣ (1941), сароянда, Ҳунарпешаи  шоистаи Тоҷикистон.

89.Шаломов Пӯлот (1942), доктори илми тиб, профессор.

90.Муллоҷонова Роза (1944), сароянда, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

91.Шамаева Муҳаббат (1944), сарояндаи эстрада (сурудҳои тоҷикӣ дар Узбекистон мехонд).

92.Кимиёгарова Елизавета (1945), кинорежиссёр.

93.Бадалбоева София (1947), сароянда.

94.Гулкоров Исҳоқ (1947), мутриб, сароянда, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

95.Ҳоҷимадова Робиа (1947), мутриб-рубобчӣ, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон.

96.Катаев Симхо (1948), чемпиони ҳашкаратаи Тоҷикистон оид ба шоҳмот, устоди варзиши байналмилалӣ.

97.Қаландарова Малика (Калонтарова Мазол) (1950), раққоса, Артисткаи халқии СССР, дорандаи ҷойизаи давлатии ба номи Рӯдакӣ.

98.Хаимов Саъдӣ (1958), сароянда.

99.Норкалаев Рома (1959), ғижжакнавоз.

100.Юсуфов Бенямин (1961), оҳангсоз.

Мураттибон: Ёр Муҳаммад, Ҷамил Валиев, Кормандони Китобхонаи миллии Тоҷикистон

Бознашр аз ҳафтаномаи «Рӯзгор» №01, 08 январи соли 2014