Марзи дину дунявият. Намунаи Тоҷикистон
Дар як анҷуман дар шаҳри Душанбе масъалаи секюларизми миллӣ ва омили динӣ дар шароити давлати дунявӣ баҳс шудааст. Аммо суол ин аст, ки марзи дунявият дар шароити кишварҳои мусалмоннишине, чун Тоҷикистон, то куҷо бояд бошад?
Бо гузашти 20 сол аз расман дунявӣ эълон шудани Тоҷикистон маҳфилҳои илмиву сиёсӣ то имрӯз ба ин натиҷа расидаанд, ки низоми дунявият дар кишвар ба чолиш гирифтор шудааст. Идеологҳои давлати Тоҷикистон мегӯянд, бояд Ислом дар кишвар аз тундгароӣ раҳонида шавад. Коршиносон ба ин андеша зид нестанд, аммо шеваи иҷрои онро бетаъсир ва ҳатто зиёновар меноманд.
Дар ҷаласаи навбатии Шӯрои ҷамъиятии Тоҷикистон, ки раҳбариашро президент Эмомалӣ Раҳмон ба зимма дорад ва аз 86 ҳизбу созмони ҷамъиятӣ иборат аст, аксарият ба ин хулоса омаданд, ки нахуст бояд мафҳуми “дунявияти миллӣ” муайян шавад. Ин ҷаласаи шӯро, ки «Секуляризми миллӣ ва омили динӣ дар шароити давлати дунявӣ» ном гирифтааст, рӯзи 27 август дар Душанбе бо ҳамдастии Созмони амният ва ҳамкории Аврупо ҷараён гирифт.
Қамар Нурулҳақов, муовини раиси созмони «Ал-Ҳанафия» дар ин ҳамоиш гуфт, исломишавии имрӯзаи Тоҷикистон дар батни худ арабшавии ҷомеаро парвариш мекунад ва дар шароити кунунӣ бояд тафсири миллии дунявияти давлат эҷод шавад: «Маҳз модули миллии давлат ва секюларизм имконият медиҳад, ки мо Исломро аз ифротгароӣ ва терроризм ҷудо карда, онро ба ҷузъи фарҳангии миллати тоҷик табдил диҳем. Маҳз дунявият ва секюларизми миллӣ ин имконро медиҳад.»
Дар ҳоле ки рӯҳониёни мусулмон ва пайравони равияҳои тунди исломӣ мавҷудияти миллатро дар Ислом намепазиранд, пешниҳод мешавад, ки ин дин дар Тоҷикистон вижагии миллии худро дошта бошад, зеро дар шакли феълии худ мазҳабишавии ҷомеа ба дунявияти он зарба мезанад.
Саидмурод Фаттоҳзода, ёвари президенти Тоҷикистон дар умури рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, гуфт, умедвор аст, аъзои Шӯрои ҷамъиятӣ ва коршиносону олимон барои рӯи кор омадани як барномаи таҳкими дунявият маслиҳату андешаҳои худро дареғ нахоҳанд дошт: «Сарвари давлат ба таъкид мегӯянд, ки дин бояд воситаи қавии таҳкими ваҳдату ягонагӣ ва тарғибгари омилҳои рушду пешрафти ҷомиа бошад, на ин ки чун василаи ҷудоиангезӣ, низоъ ва фитна истифода шавад. Дар ҷомиаи имрӯзаи Тоҷикистон падидаҳои ифротгароии динӣ пайдо шуда истодаанд. Ҳаракатҳои радикалӣ монеи рушди демократӣ дар ҷаҳон ҳам мешаванд. Тоҷикистон дар ҳалли масъалаи муносибати давлат ба дин намунаи хоси худро дорад. Мисоли он, фаъолияти озодонаи ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон (ҲНИТ) аст, ки дар Осиёи Марказӣҳамто надорад.»
Коршиносоне, ки аз татбиқи дунявиятгароӣ ё секуляризми миллӣҷонибдорӣ мекунанд, мегӯянд, ифротӣ шудани мусулмонони Тоҷикистон суботи ҷомеа ва куллан давлатдории миллиро бо хатар рӯбарӯ мекунад.
Дунявият бехудоӣ нест
Муродулло Давлатов, директори Маркази исломшиносии Тоҷикистон, мегӯяд, наҳзатҳои исломӣ дар Сурияву Либия ва Ироқу Афғонистон бо пуштибонии кишварҳои хориҷӣ гароиш ба низомҳои теократӣ доранд, ки низомҳои дунявиро ба чолиш кашидаанд. Вай афзуд, ин ҳол ба давлатдориҳои миллӣ хатари бузург эҷод кардааст:
«Секуляризм гоҳо бо атеизм тавъам дониста мешавад, аммо моҳияти он на дар атеизм ва на дар дин аст, балки дар бетарафии он ба дину атеизм ва роҳ надодан ба сиёсишавии ҳардуст. Дар консепсияи секуляризми миллӣғояи миллат, тафсири миллии атеизм ва тафсири миллии дин аз ҳама асосӣ аст. Ман ҳамин тавр мефаҳмам.»
Дар ҳамин ҳол, иддае аз коршиносон «дунявиятгароӣ ё секуляризми миллӣ»-ро, ки мафҳуми нав аст, қабул надоранд. Онҳо мегӯянд, Тоҷикистон 20 сол ба ин сӯ давлати дунявӣ бунёд мекунад, аммо ин раванд бо нақзи Қонуни асосӣ, аз ҷумла, дар қазияҳои маъруф ба ҳиҷобу риш ва маҳдудият дар намозгузориҳо идома мекунад. Ҳатто ба он ҳам ишора карданд, ки агар чунин мебуд, Маркус Миллер, сафири САҲА дар Тоҷикистон, ки дар ҷаласа бо як тарҷумони ҳиҷобпӯш ҳузур дошт, наметавонист дар як ҷаласаи ҳукуматӣ ширкат кунад. Онҳо баҳси «аввал – тоҷик ё мусалмон?» - ро як баҳси сунъии роҳандозишуда аз сӯи бархе марказҳои қабули қарор дар ҳукумати Тоҷикистон арзёбӣ мекунанд.
Дурага кардани тарбуз бо ... пуфак
Саймуддин Дӯстов, раиси созмони «Индем», гуфт, мафҳуми «дунявиятгароӣ ё секуляризми миллӣ» дар таҷрибаи ҷаҳонӣ аслан вуҷуд надорад: «Муҳиддин Кабирӣ тафсири миллии худро дорад, Эшони Нуриддинҷон низ ва Муродулло Давлатов ҳам. Ин кӯшишҳои марказҳои таъсиррасон, ки мехоҳанд дар бахси дунявияту дин фаъол мешаванд, саҳнаеро ба хотир меоранд, ки як «ихтироъкор» мехост, пуффакро бо тарбуз дурага кунад, то тарбуз сабук шавад. Ин як баҳси зиддиилмӣ аст ва ба манофеи миллии мо созгор нест.»
Коршиносон мегӯянд, дар Тоҷикистон воқеан аз соли 2000 ба 2008 як раванди исломишавӣ бо кӯшишҳои уламои маъруфи ислом ва ҳизби наҳзати исломӣ мушоҳида мешуд, аммо аз он ба баъд ҳукумат, аз ҷумла бо эълон кардани Соли Имоми Аъзам ин ташаббусро ба дасти худ гирифт. Ба қавли онҳо, раванди дунявисозӣ аз соли 2011 ба ин сӯ ба ихтиёри қудратиҳо гузашт, ки то ҷое бо пахш кардани наворҳои фаҳш дар бораи алоқаҳои маҳрамонаи қишри, ба истилоҳ, муллоҳо, тариқи телевизионҳои давлатии Тоҷикистон маҳдуд шудааст ва ба обрӯи байналмилалии кишвар ҳам латма мезанад.
«Озодӣ»
-
22.06.2025 14:51
138
Конфронси байналмилалӣ «Осиёи Марказӣ - меҳвари СҲШ»
-
09.06.2025 13:12
260
Иштирок дар чорабинии сатҳи баланд бахшида ба оғози Даҳсолаи байналмилалии амал оид ба илмҳои яхшиносӣ (криосферӣ), солҳои 2025-2034
-
01.06.2025 19:19
270
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Ҳамоиши нахустини «Осиёи Марказӣ ва Италия» иштирок ва суханронӣ намуданд
-
07.05.2025 23:59
495
«Ситораи Исмат-достони фоҷиавӣ-қаҳрамонӣ!»
-
05.05.2025 12:47
599
9-уми май рӯзи Ғалаба бар фашизм ва ёде аз қаҳрамонони Ҷанги Бузурги Ватанӣ
-
04.05.2025 14:32
486
Саҳми фиристодагони Тоҷикистон дар таъмини ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945)
-
25.06.2025 11:36
140
Мулоқоти ҳайати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо намояндагони Бонки Осиёии Сармоягузории Инфрасохторӣ
-
23.06.2025 14:53
143
Иштироки ҳайати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар 28-умин Форуми байналмилалии иқтисодии Санкт-Петербург
-
17.06.2025 19:39
216
Тоҷикистон ба ҷалби сармояи хориҷӣ таваҷҷӯҳи бештар зоҳир мекунад
-
14.10.2024 18:41
978
Дар Чин Саммити 6-уми ҷаҳонии воситаҳои ахбори омма доир гардид
-
06.05.2022 10:43
1689
Ҷанг ҳамчун таблиғоти бардурӯғ хизмат мекунад
-
02.09.2019 18:47
3380
Султони Ҳамад: «Дунёи рӯзноманигор ҳазор дунё дорад»
-
25.06.2025 11:34
137
«CASA-1000» намунаи ҳамкориҳои энергетикии минтақавӣ
-
25.06.2025 11:31
121
Харитаи роҳи ҳадафи 7-уми Рушди Устувор барои Тоҷикистон расман ифтитоҳ гардид
-
23.06.2025 14:51
136
Дурнамои рушди энергетикаи барқароршаванда: Душанбе мизбони конфронси байналмилалӣ
-
20.03.2025 11:59
511
Таҷлили Иди байналмилалии Наврӯз
-
06.01.2025 20:57
759
Китобе пурарзиш дар Лоҳутишиносии форсу тоҷик
-
18.11.2024 22:32
879
Дар Москва рушди ҳамкории муассисаҳои таълимӣ дар соҳаи фарҳангу санъат баррасӣ гардид
-
15.04.2025 11:44
459
Ба таваҷҷуҳи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон:
-
13.04.2025 00:00
495
Мулоқоти вазир бо роҳбари намояндагии Cозмони байналмилалии муҳоҷират
-
11.04.2025 03:38
468
Мулоқоти вазири меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҳайати Федератсияи Русия
-
28.02.2025 13:34
762
Паёми шодбошии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба муносибати фарорасии моҳи шарифи Рамазон
-
03.10.2024 20:35
1016
Ҳайати Тоҷикистон дар Конференсияи вазирони маорифи давлатҳои аъзои Созмони ҷаҳонии исломӣ иштирок намуд
-
20.04.2023 15:58
1883
Иди Рамазон омаду моҳи Рамазон рафт….
-
07.03.2025 12:44
626
Ид муборак бонувону модарони азиз!
-
07.03.2025 12:19
605
Таҷлили “Рӯзи Модар” дар Вазорати меҳнат...
-
07.03.2022 13:27
1797
«ИДИ МОДАРОН МУБОРАК!»
-
19.09.2021 19:28
2117
АҲМАДШОҲИ МАСЪУД - РОДМАРДИ ҶАНГҲОИ РОСТИН - II
-
03.09.2021 08:38
2109
АҲМАДШОҲИ МАСЪУД - РОДМАРДИ ҶАНГҲОИ РОСТИН - I
-
25.06.2021 21:45
2325
«ФАРҲАНГИ СУЛҲУ ВАҲДАТ»
-
19.04.2025 15:59
529
Сиёсати ҷавонони Тоҷикистон: стратегия барои оянда
-
07.04.2025 11:03
471
Байни Кумитаҳои миллии олимпии Тоҷикистон ва Эрон Ёддошти тафоҳуми хамкорӣ ба имзо расид
-
03.10.2024 20:24
948
Варзишгари тоҷик Муҳидин Асадуллоев сазовори медали биринҷӣ гардид
-
10.08.2019 09:45
3070
Баъди 15 соли даргузашти Убайд Раҷаб
-
27.07.2014 13:33
3512
Пурсишеву посухе: Халифаҳоро метавон муфассири Қуръон номид ё не?
-
25.07.2014 12:34
3503
Хунрезӣ дар Фаластин ва хомӯшии оҷизонаи мо
-
18.12.2024 16:30
657
Маҷмааи Умумии СММ қатъномаи Русияро барои мубориза бо ситоиши фашизм қабул кард
-
21.11.2024 23:53
680
Русия ва Афғонистон ҳамкориҳои бисёрҷонибаро инкишоф медиҳанд
-
31.10.2024 18:42
625
ИМА самти низоъро боло мебарад: Оё ҷанги сеюми ҷаҳон моро интизор аст?