Сад фарди маъруф
4.Сад олими маъруфи тоҷик
Олимони тоҷик дар пешрафти илми ҷаҳонӣ нақши муҳим гузоштаанд, тӯли зиёда аз ҳазор сол уламои миллатамон донаҳое ба хирмани илмҳои табиию дақиқ зам намудаанд.
Хидмати онҳо хусусан дар рушди илмҳои тиб, нуҷум, риёзӣ, ҷуғрофия, фалсафаю мантиқ, физикаю химия калон аст. Илми тоҷик бахусус замони шӯравӣ равнақи тоза пайдо кард, домани таҳкиқу тадқиқи уламои мо хеле фарох гардид. Ҳоло 100 олими тоҷик муаррифӣ мешаванд, ки бо таълифоти хеш мақом ёфта, дар сатҳи ҷаҳонию минтақавӣ эътироф гардидаанд. Рӯйхати пешниҳодӣ ҳақиқати мутлақ дониста намешавад ва умедворем бо мадади хонандаи арҷманд он комил хоҳад гашт.
1.Ибни Хайёни Тӯсӣ (721-815), кимёшинос (номи лотиниаш Гебер (Ҳебер).
2. Хоразмӣ Муҳаммад (780-850), риёзидон, ҷуғрофдон, ҳайатшинос, муаррих.
3.Табарӣ Абӯҷаъфар (838-923), муаррих, фақеҳ.
4.Закариёи Розӣ (865-925), асосгузори химияи илмӣ.
5.Абдумалики Марворӯдӣ (асри IX), ҷуғрофидон.
6.Форобӣ Абунаср (873-950), файласуф.
7.Алӣ Исои Устурлобӣ (асри IX), ҷуғрофидон.
8.Наршахӣ Абубакр (899-960), муаррих.
9.Берунӣ Абурайҳон (973-1048), файласуф, риёзидон, нуҷумшинос.
10.Абӯалӣ ибни Сино (980-1037), табиб, файласуф, физикдон.
11.Ғазолӣ Абуҳомид (1038-1111), файласуф.
12.Умари Хайём (1048-1131), нуҷумшинос, риёзидон, физикдон, файласуф.
13.Маҳмуди Кашғарӣ (асри XI), мунаҷҷим, ҷуғрофидон, ҳайатшинос, файласуф.
14.Сӯҳровардӣ Абунаҷиб (1097-1167), файласуф.
15.Ҷайҳонӣ Абуабдулло (асри XI), мунаҷҷим, ҷуғрофидон, ҳайатшинос, файласуф.
16.Сӯҳровардӣ Шиҳобиддин (1144-1234), файласуф, машҳур ба Арастуи Шарқ.
17.Наҷиби Бакрон ( асри XIII), ҷуғрофидон.
18.Носириддини Тӯсӣ (1201-1272), нуҷумшинос, риёзидон, файласуф.
19.Аллома Тафтазонӣ (1320-1392), мантиқшинос.
20.Ҷурҷонӣ Алӣ (1339-1414), мантиқшинос, файласуф.
21.Козизодаи Румӣ (1360-1437), риёзидон.
22.Ҷамшеди Кошонӣ (асри XIV), мунаҷчим, риёзидон.
23.Мирхонд Муҳаммад (1433-1498), муаррих.
24.Хондамир Ғиёсуддин (1475-1535), муаррих.
25.Алоуддини Кӯшчӣ ( асри XV), риёзидон.
26.Маҳмуди Чалабӣ ( асри XVI), риёзидон.
27.Муҳаммадюсуфи Муншӣ (асри XVII), муаррих.
28.Аҳмади Дониш (1826-1897), мутафаккир.
29.Айнӣ Садриддин (1878-1954), адабиётшинос.
30.Ташмуҳаммад Қорӣ Ниёзии Хуҷандӣ (1897-1971), математик, астрофизик.
31.Ниёзмуҳаммадов Бобоҷон (1906-1976), забоншинос.
32.Раҷабов Зариф (1906-1990), муаррих.
33.Ҳусейнзода Шарифҷон ( 1907-1988), адабиётшинос.
34.Гафуров Бобоҷон (1908-1977), муаррих.
35.Мирзоев Абдулғанӣ (1908-1974), адабиётшинос.
36.Умаров Султон (1908-1964), физикдон.
37.Тоҷиев Комил (1910-1978), табиб-ҷарроҳ.
38.Эркаев Мулло (1910-1998), муаррих.
39.Баҳовуддинов Алоуддин (1911-1968), файласуф.
40.Мирзозода Холиқ (1911-1993), адабиётшинос.
41.Раҷабов Солеҳ (1911-1990), ҳуқуқшинос.
42.Искандаров Баҳодур (1912-2004), муаррих.
43.Назриқулов Муҳаммадқул (1914-1986), паразитолог.
44.Алиев Ғулом (1915-2010),олими соҳаи кишоварзӣ.
45.Маъсумӣ Носирҷон (1915-1974), забоншинос, адабиётшинос.
46.Нӯъмонов Эшонқул (1919-1991), химикдон.
47.Осимӣ Муҳаммад (1920-1995), файласуф.
48.Баротов Рауф (1921-2013), геолог.
49.Амонов Раҷаб (1923-2002), фолклоршинос.
50.Обидов Иброҳим (1923), олими соҳаи педагогика.
51.Юсуфбеков Рустамбек (1923-2006), иқтисоддон.
52.Ғаффорова Мунзифа (1924- 2013), файласуф.
53.Мухторов Аҳрор (1924-2008), муаррих.
54.Табаров Соҳиб (1924), адабиётшинос.
55.Ҳакимова Саъдиниссо (1924), табиб.
56.Мансуров Ҳамид (1925), табиб.
57.Шакурӣ Муҳаммадҷон (1926-2013), адабиётшинос.
58.Неъматов Нӯъмон (1927-2011), муаррих.
59.Ҳодизода Расул (1927-2011), адабиётшинос.
60.Ҷӯраев Кандил (1927-1990), ҷуғрофидон.
61.Адҳамов Акобир (1928-2002), олими соҳаи физика .
62.Додхудоев Раҳим (1928-1993), забоншинос.
63.Юсуфбеков Худоёр (1928-1986), иқтисоддон.
64.Абдусаломов Ислом (1929), биолог.
65.Ғуломов Минхоҷ (1929-1996), табиби рӯҳшинос.
66.Усмонов Неъматҷон (1929- 2012), табиб.
67.Бобоҷонов Пӯлод (1930), астрофизик.
68.Рустамов Шарофиддин (1931-2008), забоншинос.
69.Ғаффоров Раззоқ (1932-2000), забоншинос.
70.Исҳоқӣ Юсуф (1932-1996), табиб.
71.Носиров Саид (1932- 2007), биолог.
72.Отахонова Хуршеда (1932), адабиётшинос.
73.Раҳимов Рашид (1932), иқтисоддон.
74.Ҷӯраев Абулҳомид (1932-2009), риёзидон.
75.Саидмуродов Ҳабибулло (1933- 1999), иқтисоддон.
76.Қосимова Мукаррама (1933), забоншинос.
77.Ҷалилов Манзур (1933- 1994), геолог.
78.Диноршоев Мӯсо (1934), файласуф.
79.Афсаҳзод Аълохон (1935- 1999), адабиётшинос.
80.Бобозода Адҳам (1935-2008), физикдон.
81.Сангинов Бобо (1935), селексионер.
82.Усмонов Зафар (1936), риёзидон.
83.Неъматуллоев Собит (1937), сейсмолог.
84.Раҷабов Нусрат (1937), риёзидон.
85.Яқубова Муҳиба (1937), биохимик.
86.Назаров Талбак (1938), иқтисоддон.
87.Тоҳиров Фозил (1938), ҳуқуқшинос.
88.Масов Раҳим (1939), муаррих.
89. Турсунов Акбар (1939), файласуф.
90. Собиров Темур (1940-1977), риёзидон.
91.Холиқов Ҷӯрабой (1942), химикдон.
92.Умаров Хоҷимуҳаммад (1944), иқтисоддон.
93. Мирсаидов Улмас (1945), химикдон.
94.Муқимов Рустам (1946), олими соҳаи меъморӣ.
95.Илолов Мамадшо (1948), риёзидон.
96.Ғаниев Иззатулло (1948), химикдон.
97.Бойматов Камолиддин (1950-1998), риёзидон.
98.Маҳмудов Маҳкам (1957), ҳуқуқшинос.
99.Каримов Бӯрӣ (1958), олими соҳаи техника.
100.Сафаров Раҷаб (1959), олими сисёсатшиносӣ.
P.S. Ҳамчунин адабиётшиносон Сафар Абдулло, Камол Айнӣ, Воҳид Асрорӣ, Худоназар Асозода, Маҳмадюсуф Имомов, Мирзо Муллоаҳмад, Раҳими Мусулмониён, Абдуманнон Насриддинов, Маъруф Раҷабӣ, Атахон Сайфуллоев, Носирҷон Салимов, Абдунабӣ Сатторзода, Худои Шарифов, забоншиносон Фарҳод Зикриеёв, Муҳаммадӣ Исматуллоев, Баҳриддин Камолиддинов, Додихудо Карамшоев, Додихудо Саймуддинов, Толиб Хаскашов, фолклоршиносон Бозор Тилавов, Баҳром Шермуҳаммадиён, таърихшиносон Сайдулло Абдуллоев, Рақиб Абдулҳаев, Карим Абдулов, Мансурхон Бобохонов, Файзӣ Зикриёев, Одил Маҷлисов, Хақназар Назаров, Ҳайдаршоҳ Пирумшоев, Абдураззоқ Турсунов, Нозирҷон Турсунов, Мақсуд Шукуров, Абдулҳомид Ҷалилов, Ғафур Ҳайдаров, Ҳабибулло Холҷӯраев, файласуфон Нозир Арабзода, Хайёлбек Додихудоев, Аҳмадҷон Муҳаммадхоҷаев, Султон Наврӯзов, Караматулло Олимов, Мусо Раҷабов, Неъматулло Сайфуллоев, Иброн Шарифов, иқтисоддонҳо Саъдулло Исломов, Амир Катаев, Нуриддин Қаюмов, Мамадёр Мамадназарбеков, Темурбой Мироқилов, Абдушукур Назаров, Облоқул Тошев, Дӯстмурод Уроқов, Сафиулло Ҳабибов, олимони соҳаи техника Вадуд Ғафуров, Ҳайдар Одинаев, Неъматҷон Рабиҷонов, Абдукарим Холиқов, Маҳмадшариф Ҳақдодов, Абдумуъмин Шарифов, физикдонҳо Ҳабибулло Абдуллоев, Тошбой Бобоев, Исроилҷон Исмоилов, Сайдмамад Каримов, Ҳикмат Муъминов, Раҳим Маъруфов, Бозор Назриев, Баҳрулло Назруллоев, Сайдмамад Одинаев, Абдулҳай Комилӣ, астрофизикҳо Хурсандқул Ибоддинов, Субҳон Ибодов, Музаффар Махсумов, риёзидонҳо Боймурод Алиев, Эргашбой Муҳаммадиев, Зарулло Раҳмонов, Мирганд Шаҳбозов, Муҳаммадюсуф Юнусӣ, қимиёдонҳо Аъзимҷон Аминҷонов, Ҳаким Аҳмадов, Абулхайр Бадалов, Ваҳҳобов Анвар, Ҷонон Икромӣ, Самариддин Каримов, Бӯрӣ Кимсанов, Маҳмадшоҳ Куканиев, Фаррух Ниёзӣ, Инъомҷон Норматов, Ҳайдар Сафиев, Султон Собиров, Зуҳуриддин Юсуфӣ, олимони соҳаи биология Ҳомидҷон Абдуллоев, Абдуманнон Абдуллоев, Оғоназар Ақназаров, Қурбон Алиев, Абдулҳаким Ғафуров, Маҳмуд Исмоилов, Хуршед Каримов, Ҳабиб Сафаров, Усмон Холдоров, Ҳикмат Ҳисориев, геологҳо Суннат Бобохоҷаев, Алӣ Бобоев, Абдулҳақ Файзиев, Фирдавс Ҳакимов, Абдураҳим Ҳасанов, олимони соҳаи тиб Закӣ Абуллохоҷаев, Бахтиёр Аҳмадов, Муҳаммад Бобохоҷаев, Дилшод Зикриёхоҷаев, Мунаввара Додхоева, Подабон Зоиров, Каримхон Қурбонов, Ғиёсиддин Мироҷов, Мухтор Муродов, Юсуф Нуралиев, Абдумаҷид Пулодов, Аъзам Пулодов, Муҳаммадҷон Расулӣ, Яҳё Раҳимов, Карим Ҳайдаров, Зикрулло Хоҷаев, Маҳкамой Пулодова, олимони соҳаи кишоварзӣ Юсуф Акрамов, Абдузунун Ғаффоров, Муборак Мансурова, Маҳмадёр Сардоров, Иззатулло Сатторов, Акрамшоҳ Фелалиев, Содирхон Форсихонов, Ҳайдар Ҷумонқулов, Мусо Ҷумаъев, Ислом Эшонов, ҳуқукшиносон Ашурбой Имомов, Очилбой Усмонов, олимони соҳаи педагогика ва психология Разиюллоҳ Отахонов, Маҳмадулло Лутфуллоев, Маъруф Орифӣ, Наим Турсунов, библиограф Раҳимҷони Шарофзода дар пешбурди илми тоҷик саҳми босазо гузоштанд.
Мураттибон: Ёр Муҳаммад, Ҷамил Валиев, кормандони Китобхонаи миллии Тоҷикистон
Бознашр аз ҳафтаномаи «Рӯзгор» №25, 20ноябри соли 2013
