Роғун

РОҒУН РАҚИБИ СТРАТЕГИИ ТОШКАНД

НБО-и Роғун, ки тарҳи онро ҳанӯз замони Иттиҳоди Шӯравӣ тартиб дода буданд, аз азимтарин ва мӯҳташамтарин неругоҳҳои ҷаҳон  буда, тибқи маълумоти коршиносони соҳа иқтидори он 3600 МВт хоҳад буд, ки он дар як сол 13,1 млрд кВт соат неруи барқ тавлид месозад.  

НБО-и мазкур, ки дар назар аст, анҷоми он ба Тоҷикистон қудрати минтақавӣ эҳдо намояд, як тарҳи иқтисодӣ буда, мувофиқи стандартҳои мавҷуда, аз ҷониби коршиносони соҳа тартиб ва таҳқиқу баррасӣ шуда аст. Мутаассифона, солиёни зиёдест, ки бо сабабҳои ба ҳамагон маълум сохтмони он ба дарозо кашида мешавад. Бунёди НБО-и Роғун сабаби  ҷаҳиши бузурги иқтисодии Тоҷикистон хоҳад буд, бинобар ин ҳам баъзе ҳамсоякишварҳои нотавонбинамон, аз ҷумлаи Ҷумҳурии Ӯзбекистон, ин тарҳи иқтисодиро на танҳо чун масъалаи байналмиллалӣ арзёбӣ кардаанд, балки онро ба баҳси сиёсии минтақа низ табдил додаанд.

Олимону коршиносоне, ки дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон рӯи лоиҳаи мазкур фаъолият доранд, бо далелҳои беасос мекӯшанд, бо ҳар роҳе, ки набошад, монеаи сохтмони ин иншоот гарданд. Гоҳе дар пойгоҳи заминларза қарор доштани Роғунро пеш меоваранд, гоҳи дигар меноланд, ки анҷоми сохтмони мазкур боиси коста шудани маҷрои об гардида, кишварҳои поёнобро хушксолӣ таҳдид мекунад.

Баъди чандин тадқиқоту санҷишҳои пай дар пай ва дуру дароз, даъвоҳои бемаънии Ӯзбекистон дар бораи хатароти нерӯгоҳи Роғун аз ҷониби коршиносон тасдиқи худро наёфтаанд, ҳатто дар сатҳи байналмиллалӣ низ онҳоро беасос арзёбӣ карданд. Вале бо вуҷуди ин ҳам ҷониби Ӯзбекистон ором нашуда, дар пайи талош аст, ки боз чӣ роҳеро пеш бигирад, то НБО-и Роғун сохта нашавад.

Мувофиқи таҳлилҳо сохтмони НБО Роғун на танҳо ба манфиати ҷумҳурии мо, балки ба манфиати ҳамсоякишварҳо, аз ҷумла Ӯзбекистон низ хоҳад буд. Вале, тавре ки намояндаи порлумони Аврупоӣ С. Стивенсон қайд намуда буд: «Мавқеи Ӯзбекистон дар хусуси муқобилият ба бунёди неругоҳи барқӣ-обии Роғун комилан номафҳум аст. Ҳол он ки баъди анҷоми он, Ӯзбекистон метавонад қувваи барқро аз Тоҷикистон арзон харидорӣ намуда, аз ин ҳисоб истифодаи нафту гозро дар дохили кишвараш кам карда, онро ба хориҷи кишвар фурӯшад…».

Тавре ки мебинем, ҳисси нотавонбинӣ ва кинаву ҳасудӣ то ҳадде боло рафтааст, ки ҷониби Ӯзбекистон ба хотири обод нагардидани Тоҷикистон, ҳатто розӣ аст, ки аз манфиатҳои хеш низ даст кашад.

Чанде қабл дар яке аз рӯзномаҳои ҶӮ бо номи «Правда Востока» оиди масъалаи мазкур матлабе ба нашр расидааст, ки дар он иқдоми Тоҷикистонро дар сохтмони НБО Роғун, «муносибати таҷовузкорона» унвон дода, «пайомади онро барои миллионҳо нафар фоҷиабор» арзёбӣ намудаанд.

 Бори аввал нест, ки Тоҷикистон ба чунин тӯҳмату бӯҳтонҳо аз ҷониби ҳамсоякишвар рӯ ба рӯ мешавад. То ин дам низ онҳо  кишвари моро бидуни далелҳои асоснок дар вайроншавии экологияи Ӯзбекистон гунаҳкор мешумориданд. Ҳар он чӣ, ки боиси рушду тараққиёти кишварамон аст, ҳокимони даври Ӯзбекистон намепазиранду чашми дидан надоранд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон, гарчанде аз манбаъҳои нафту гоз маҳрум ҳам бошад, вале худованд захираҳои обии сарзамини моро беназир офаридааст, ки ягона роҳи дастёбӣ ба истиқлоли энергетикӣ мебошад. Дар Ӯзбекистон ҳам нафту ҳам гоз кифоят мекунад, ба ғайр аз ин ҳамасола аз фурӯши пахта ин  кишвар соҳиби маблағҳои зиёде мегардад.

Барои обёрии заминҳои пахтазори бекаронаш, Ӯзбекистон ҳавзаҳову обанборҳои зиёдеро сохтааст, ки аксарияти онҳо бидуни машварату нақшагузорӣ мебошанд. Бо ҳамин роҳ панҷ панҷаро мехоҳад ба даҳон фурӯ бурда, муносибати кишвари моро «таҷовузкорона» унвон диҳад. Оқибати сохта шудани НБО Роғунро барои миллионҳо нафар «пайомади фоҷиабор» хонда, дар фоҷиаи баҳри Арал худро дар канор мегирад.

Ҳокимони даври Ҷумҳурии Ӯзбекистон пайи он ҳастанд, ки тамоми аҳолии Ӯзбекистонро бар зидди иншоотҳои стратегии Тоҷикистон барангезанд. Азҷумла, он матлабе, ки дар мақолаи рӯзномаи «Правда Востока» нашр гардидааст, чанде қабл дар шакли филми мустанаде бо номи «Достони гӯш» таҳия шуда буд. Дар он ҳамаи гуфтаҳои мақола ба таври аёнӣ барои омма пешкаш гардида буд. Тарси Каримов дар он аст, ки мабодо мардуми кишвараш дасисаҳои ӯро нисбати Тоҷикистон қабул надошта бошанд, бинобар ин ҳам барои ҳамраъйии онҳо дар ин ҷода, тамоми роҳу воситаҳоро ба кор мебарад.

 Бо ин ҳам қаноат накарда, ҳокимони даври Ӯзбекистон хостори онанд, ки кишварҳои Туркманистон ва Афғонистон низ ба муқобили сохтмони Роғун бароянд. Аз ҷумла, дар мақола омадааст: «Барои пур кардани обанбори Роғун ба камияш ҳашт сол зарур аст, ки дар тӯли ин муддат Ӯзбакистону Туркманистон ва ҳам Афғонистон ба камбуди шадиди об мувоҷеҳ мешаванд».

Аз муносибатҳои ҳамсоякишвар бараъло маълум аст, ки онҳо ҳеҷ гоҳ нисбати бунёди НБО Роғун хушбин нахоҳанд шуд, на бо роҳи маслиҳату машварат на бо роҳи исботи илмӣ. Бинобар ин ҳам барои ягона роҳи раҳоӣ аз вобастагиҳои хориҷӣ ва некуаҳволии мардум, ки ин дар сохтмони Роғун асос меёбад, мо бояд камари ҳиммат баста, ба мухолифатҳои ҷониби Тошканд,ки пояҳои заифи илмӣ доранд, таваҷҷӯҳ зоҳир накунем.

Комил Давлатов, иқтисодчӣ