Ҳикмати гуруснагӣ, рӯза ва тансиҳатӣ

Ривоят аст, ки Людовиг Корнаро-як аристократи машҳури Венетсия, ки солҳои 1465-1566 зистааст, сарватмандтарин ва шинохтатарин инсони замонаш буд. Чун соҳибдавлат буд ва моли зиёд дошт, аз андоза бештар мехӯрду менӯшид, мастии беҳад мекард. Аммо дар чилсолагӣ беморие домангираш шуд, ки тадриҷан ӯро аз по уфтонд. Ҳеҷ табибе наметавонист дарди ӯро илоҷ кунад, ҳарчанд, ки варзидатарин духтурони Италия ба табобаташ доман зада буданд. Кор ба ҷое расид, ки умедҳо канда шуданд, табибон низ ба ин натиҷа расиданд, ки ба умри ӯ рӯзҳои бошуморе мондааст.

Аммо дар ин замон табибе ҳозир шуд ва баъди муоина ғайриинтизор ба ӯ тавсия дод, ки гуруснагӣ кашад, аз хӯрдану нӯшидан барои як муддате даст кашад. Ниҳоят мӯъҷизае рух дод. Корнаро намурд, балки шифо ёфт ва ба по хест. Тавсияи гуруснагӣ ба ӯ сиҳатии комил бахшид. Шахсе, ки тибқи гуфтаи табибон бояд дар ҳамин синни чилсолагӣ бо ҳаёт падруд мегуфт, 101 сол умр дид ва тӯли ин муддат парҳез аз таом дошт. Дар синни 83-солагӣ китоби худро дар бораи зиндагии мақсаднок навишт. Ниҳоят баъди садсолагӣ замоне ҷон ба ҷонофарин таслим кард, ки дар роҳаткурсӣ истироҳати бофароғат дошт ва аз он хоби роҳат дигар барнахест.

Оре, ин як сарнавишт аст ва агар ба таърих ва китобҳои он руҷӯъ шавад, садҳо чунин мисол пеши рӯ меояд. Ҳикмати гуруснагӣ дар фалсафаи моҳи Рамазон баръало намудор аст ва Ислом гуруснагӣ ва камхӯриро аз василаи наздикӣ ба қурби Илоҳӣ медонад. Агар ин ҳамаро ба риштаи таҳлил кашем, пас мебинем, ки Ислом рӯзаро василаи мубориза бо нафс қарор додааст ва ин нуктаест, ки дар аҳодиси набавӣ зиёд аз он ситоиш шудааст. Ҳатто ба ҳадде, ки Расулаллоҳ (с) ҷанг зидди куффор ва мушрикинро, ки ҷонҳои мӯъминин қурбон мешуданд, ҷиҳоди асғар (хурд) ва ҷанг бо нафсро ҷиҳоди акбар (бузург) меномиданд.

Ва аз Расули Худо (с) ривоят аст, ки фармуд: "Бо нафси худ ба василаи гуруснагӣ ва ташнагӣ мубориза кунед, зеро подоши он монанди подоши муҷоҳидин дар роҳи Худост. Ва амале назди Худованд маҳбубтар аз таҳаммули гуруснагӣ ва ташнагӣ нест".

Ва боз он Ҳазрат (с) фармуд: "Касе, ки шиками худро пур кардааст, ба малакути осмон роҳ наёбад".

Ривояте ҳаст аз  Абдулазиз бинни Умар, ки гуфт: "Навъе аз мурғон чиҳил рӯз гуруснагӣ кашиданд, пас андар ҳаво бипариданд. Чун пас аз чанд рӯз боз омаданд, аз онҳо бӯи мушк меомад".

Пайғамбари Ислом (с) як рӯзгори басо фақирона доштанд. Бо вуҷуди он ки пешвои мӯъминон буданд, баъзан ҳафтаҳо ноне надоштанд, ки тановул кунанд. Дар ин бора аҳодиси зиёде аз саҳобагони киром ривоят шуда, ки яке аз онро ҳадисшиносон аз забони Саҳл бинни Саъд (р) овардаанд. Ӯ мегӯяд: "Аз вақте, ки Худованд ҳазрати Расулаллоҳ (с)-ро ба пайғамбарӣ фиристод, то рӯзе, ки рӯҳи ӯро қабз кард, нони сафеди бидуни сабусро надид…".

Ва шайх Абдуллоҳи Ансорӣ ин ҳикматро чунин шарҳ додаст: "(Худованд) Мустафо (с)-ро аз аввал ятим кард, то ятимонро неку дорад, пас ғариб кард то ғарибии худ ёд оварад ва бар ғарибон раҳмат кунад ва бемол кард вайро, то дарвешонро фаромӯш накунад".

Неъмати гуруснагӣ ва шифои бемориҳои зиёде аз он аз замонҳои басо қадим ба инсоният маълум будааст. Ҳанӯз дар қарнҳои 5 ва 4 қабл аз милоди Масеҳ (ъ) донишмандон дар Рими қадим, Ҳинд ва Чин ба натиҷае расида буданд, ки аксари бемориҳо ба бадани инсон аз тариқи ғизоҳои мухталиф ворид мешаванд ва як роҳи табобат ва ҷилавгирӣ аз маризӣ ҳамин парҳез аз таъому шароб аст. 

Ривоят мекунанд, ки Пифагор-олими машҳури Юнони бостонӣ, файласуф ва риёзидони варзида ҳар сол 40 рӯз гуруснагӣ мекашид ва чунин мегуфт, ки ин боиси инкишофи фикр ва истеъдод мегардад. Ва аз шогирдонаш низ талаб мекард, ки ин гуруснагии чилрӯзаро таҳаммул кунанд.

Платон-шогирди Сократ, ки солҳои 427-347 то эраи мо ҳаёт ба сар бурдааст, тиббро ба ду: асил, ки саломатӣ эҳдо мекунад ва ғайриасил, ки  танҳо нишонаҳои ҳаёт ба инсон медиҳад, ҷудо кардааст. Ба аввалӣ риояи рӯзадориро дохил мекард.

Гиппократ (460-357 то солшумории мо)- табиби машҳур, ки ҳикмати тиббии "Зарар нарасон!" мутааллиқ ба ӯст, ҷонибдори ашадии табобат бо усули гуруснагӣ буд.

Ва ин гуна мисолҳо басо зиёданд. Баъдан дар асрҳои милод низ шахсиятҳои басо машҳуре ҳамин тарзи табобатро тавсия карданд. Фарқ танҳо дар ин буд, ки усули мазкур илман асоснок ва такмил дода шуда. Аз ҷумла Абӯалӣ ибни Сино ба маризони худ бештар аз дигарон тавсия медод, ки бо роҳи гурусна нишастан ва рӯза гирифтан худро муолиҷа кунанд. Табобати бемориҳое аз қабили оташак (сифилис) бо ин усул маҳз кашфиёти Синост.

То ин замон ҳатто китобҳои зиёде навишта шуданд, садҳо нафар дар гӯшаву канори олам бо кашфи ҷанбаҳои мухталифи табобат бо усули гуруснагӣ корҳои илмӣ навиштанд ва унвонҳои докториву профессориро гирифтанд. Танҳо ном бурдан аз ин кашфиётҳо саҳфаҳои зиёдро мегирад, ки ин ҷо маҷоли он нест.

Танҳо ба он таъкид мекунем, ки Ислом чун дини инсонсоз аст, ба пайравони худ рӯзаро чун воситаи қурби Илоҳӣ, ғизои рӯҳӣ ва тансиҳатӣ тавсия додаст ва иҷрои онро фарз гардонидааст. Яъне, шахси мусалмон бояд ҳамеша тансиҳат ва бардам бошад. Боз кӣ ғайри Худои пок дар фикри беҳбудии бандааш бошад?

Дар ин фармуда, чуноне дида шуд, садҳо ҳикмати нуҳуфта аст, ки мебояд даҳҳо рисолаи дигар таҳия ва чоп шавад.  

НИЁИШҲО БА ДАРГОҲИ ХУДОИ ТАЪОЛЛО

Эй тӯшаам дар ҳангоми сахтӣ! Эй фарёдрасам дар замони гирифторӣ! Эй сарпарастам дар неъматҳо! Эй бароварандаи ҳоҷатҳо! Эй паноҳам дар лағзишгоҳҳо!  Эй раҳонандаам аз ҳалокат ва бадбахтӣ ! Эй ҳамроҳ ва ёварам дар танҳоӣ! Хато ва лағзишамро бубахш ва корамро осон фармо, ба иҷтимоамон гармӣ бубахш ва ҳоҷатамро баровар ва корамро ислоҳ гардон, ончӣ, ки бад-он эҳтимом дорам, кифоят кун ва дар корам кушоиш ато фармо ва то он гоҳ, ки зиндаам ва баъд аз марг байни ман  ва саломатӣ ва офият ҳаргиз ҷудоӣ маяндоз, эй беҳтарин раҳмкунандагон.

 ***

Парвардигоро! Аз ту мехоҳам дар муқобили ҳар кор, ки тавони рӯёрӯӣ бо онро надорам, тавоне ба ман арзонӣ дорӣ, ки умеди онро надошта ва бар забонам ҷорӣ нашуда бошад ва яқине ба ман ато фармо, ки маро аз ҳоҷат хостан аз ғайри ту боздорад; ба дурустӣ, ки ту бар ҳар кор қодир ва тавоноӣ.

***

Худовандо! Аз Ту мехоҳам ба нерӯ ва азамат ва салтанат, ки маро аз шайтони рондашуда ва аз шарри ҳар ситамгари кинатуз паноҳ диҳӣ. Эй он ки аз падару модар ва аз тамоми мардум некукортарӣ! Ту бахшандае ҳастӣ, ки бухл намеварзад ва бурдборе, ки ҷаҳл дар ӯ роҳ надорад ва азизе ҳастӣ, ки залил намегардад.

***

Эй шунавандаи ҳар садо ва эй пешгирандаи ҳар заволёбанда! Эй зиндакунандаи устухонҳо пас аз пӯсида шудан ва эҷодкунандаи онҳо баъд аз марг! Бар Муҳаммад ва Оли асҳобаш дуруд фирист ва барои ман ва тамоми мӯъминон аз ҳар ғаму андӯҳ роҳи раҳоӣ муқаррар кун, ту, ки бар ҳар кор қодирӣ.

***

Худовандо! То он ки зиндаам маро дар зиндагӣ осуда гардон, зиндагие, ки баъд аз он бар тоатат нерӯманд гардида, дар рӯзи қиёмат ба биҳишт раҳнамун гардам ва маро аз ранҷу рӯзие, ки ба туғён кашонад, баҳраманд макун ва ба фақре, ки маро бадбахт созад ва бар ман танг гирад, мубтало масоз.

***

Илоҳӣ ! Медонӣ, ки нотавонам, пас аз бало бираҳонам!

***

Илоҳӣ! Бад-он шодам, ки на ба худ, ба ту афтодам.

***

Илоҳӣ! Ман ба қадри ту нодонам ва дар сазои ту нотавонам.

Дар бечорагии худ саргардонам ва рӯз ба рӯз бар зиёнам.

 ***

Илоҳӣ! Бунёди тавҳиди мо хароб макун ва боғи умеди моро беоб макун.

Илоҳӣ !

Аламеро, ки худ афроштӣ, нагунсор макун. Чун дар охир авф хоҳӣ кард, дар аввал шармсор макун. Тане надорам, ки бори хидмат бардорад. Дасте надорам, ки  тухми давлат бикорад. Чашме надорам, ки ҳар замон фитна орад.

«Рӯзгор»