Суханронӣ ба муносибати Рӯзи дониш

Ҳамватанони азиз!

Устодон ва донишҷӯёни гиромӣ!

Нахуст бо истифода аз фурсати муносиб мехоҳам ҳамаи шумо ва тамоми толибилмону донишҷӯён ва мардуми Тоҷикистонро бо Рӯзи дониш табрик намоям. Баргузории Рӯзи дониш дар сатҳи умумимиллӣ далели эҳтироми баланди давлат ва мардуми Тоҷикистон ба илму маориф ва донишу маърифат мебошад.

Воқеан, миллате, ки ба илму дониш ва фарҳангу маънавиёт арҷ мегузорад, миллати ояндадор ва тавонову соҳибтамаддун аст. Аз ин лиҳоз, давлату Ҳукумати Тоҷикистон ҳамеша саъй мекунад, ки мақоми хосаи илму маориф ва ҷойгоҳи баланди устоду омӯзгор дар ҷомеа таъмин карда шавад. Зеро рушди тамоми соҳаҳои ҳаёти кишвар ва сатҳу сифати зиндагии мардум, пеш аз ҳама, аз дараҷаи донишу маърифатнокӣ ва соҳибкасбу соҳибҳунар будани афроди ҷомеа вобаста мебошад.

Бахусус, дар замоне, ки илму технология бо суръати кайҳонӣ пеш меравад ва ҳар рӯз уфуқҳои нави таҳаввулоти техникиву технологӣ зуҳур мекунанд. Бинобар ин, агар мо хоҳем, ки давлатамон пешрафтаву нерӯманд ва ҷомеаи кишварамон осудаву мутамаддин бошад, коре кунем, ки фарзандонамон босаводу донишманд бошанд, дастовардҳои навини илму технологияҳои инноватсиониро азхуд намоянд, ду забони хориҷӣ, бахусус русӣ ва англисиро ба мисли забони модарӣ донанд ва ҳамқадами замон бошанд.

Боиси ифтихор аст, ки ҷаҳониён миллати моро, пеш аз ҳама, бо китобу хомааш мешиносанд. Осори беш аз ҳазорсола ва аз ин ҳам қадимтари илмиву таърихӣ ва фалсафию адабии аз гузаштагонамон меросмонда саҳми бузурги миллати мо ба ганҷинаи тамаддуни башарӣ мебошад.

Маҳз ҳамин асолати деринаи расидан ба қадри китоб ва илму фарҳанг мову шуморо водор месозад, ки дар шароити имрӯза ба масъалаҳои мактабу маориф диққати ҷиддӣ дода, ба сатҳи баланди таълиму тарбияи шогирдон муваффақ шавем, то оянда низ чунин ворисони номбардори миллатамонро ба воя расонида, рушди босуръату устувори илму донишро дар кишвар таъмин созем.

Имрӯз мо ба идомаи анъанаи нек ҷашни Рӯзи донишро дар яке аз муассисаҳои бонуфузи таҳсилоти олии кишвар - Донишгоҳи техникии Тоҷикистон баргузор менамоем. Бинои таълимие, ки ҳоло мулоқоти мо дар он доир мегардад, барои беш аз 3000 донишҷӯ пешбинӣ шудааст. Шумораи озмоишгоҳҳои умумитехникӣ ва тахассусии дар бинои навсохт ҷойгиршуда 22 ададро ташкил медиҳад.

Бино ҳамчунин дорои ошхона барои 300 ҷой, ду толори компютерӣ ва китобхонаи электронӣ, китобхона бо толори хониш, ду толори дарсии бузурги ҳар кадом барои 200 ҷой ва толори варзишӣ мебошад. Яъне бинои факултет бо риояи тамоми стандартҳои муосири ҷаҳонӣ барои таълим сохта шудааст. Бо истифода аз фурсат, ба ҳамаи мутахассисону сохтмончиён барои бунёди чунин иморати муҷаҳҳази замонавӣ, ки дар он ҳамаи шароити зарурии таълим барои тарбияи кадрҳои оянда муҳайёст, изҳори сипос менамоям.

Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик Муҳаммад Осимӣ ҳамчун маркази асосии омодасозии муҳандисон ва рушди фарҳанги техникӣ маҳсуб ёфта, дар тӯли беш аз 55 соли фаъолият қариб 50000 мутахассиси дорои таҳсилоти олиро тайёр намудааст, ки имрӯз онҳо дар соҳаҳои гуногуни иқтисоди миллии кишварамон ва берун аз он фаъолият менамоянд. Аз байни хатмкардагони донишгоҳ олимони номдор, аз ҷумла академикҳо, докторҳои илм, профессорон ва ходимони сиёсиву давлатӣ ба камол расидаанд.

Агар соли 1956, яъне замони таъсисёбии Институти политехникии Тоҷикистон танҳо се факултет - энергетика, сохтмон ва технологӣ ташкил шуда, ҳамагӣ аз рӯи ҳашт ихтисос 200 нафар донишҷӯ қабул карда бошад, ҳоло дар ҳашт факултаи донишгоҳ зиёда аз 11 ҳазор донишҷӯ таҳсил намуда, аз рӯи 60 ихтисоси муҳандисиву техникӣ барои соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти миллӣ мутахассисон тайёр карда мешаванд.

Бо ифтитоҳи бинои навсохти имрӯза донишгоҳ имкон пайдо мекунад, ки тибқи барномаи рушди худ таълимро аз рӯи ихтисосҳои нав ба роҳ монад. Ҷиҳати ҳарчи бештар омода кардани кадрҳои муҳандисӣ мо солҳои охир дар кишварамон Донишкадаи политехникӣ дар шаҳри Хуҷанд, Донишкадаи кӯҳии металлургиро дар шаҳри Чкалови вилояти Суғд ва Донишкадаи энергетикии Тоҷикистонро дар шаҳри Қӯрғонтеппаи вилояти Хатлон таъсис додем, ки имрӯз садҳо нафар ҷавонони моро ба таълим фаро гирифтаанд.

Вале ин ҳанӯз кам аст, зеро талабот ба кадрҳои муҳандисиву техникӣ дар кишварамон хеле зиёд мебошад. Дар ин давра бо ташаббус ва дастгирии Ҳукумати мамлакат дар самти вусъат додани ҳамкориҳои байналмилалии макотиби олии кишвар, аз ҷумла Донишгоҳи техникӣ як қатор корҳои назаррас ба анҷом расонида шудаанд.

Бо мақсади ба роҳ мондани ҳамкориҳо бо ташкилоту созмонҳои гуногун ва кишварҳои хориҷӣ то имрӯз 17 созишнома ба имзо расонида шудааст, ки яке аз муҳимтарини онҳо “Конвенсия оид ба эътирофи тахассусҳои мансуб ба таҳсилоти олӣ дар минтақаи Аврупо” мебошад.

Мақсади асосии ин ҳуҷҷат, ки миёни Ҳукумати Тоҷикистон ва Иттиҳоди Аврупо ба имзо расидааст, эътирофи таҳсилоти олии касбии кишвари мо дар бозори таҳсилот ва меҳнати Аврупо буда, барои ворид шудани соҳаи маорифи кишвар ба фазои ягонаи таҳсилоти ҷаҳонӣ шароити мусоид фароҳам месозад.

Ҳар сол дар доираи 80 созишномаҳои бо давлатҳои хориҷӣ баимзорасида барои таҳсили шаҳрвандони Тоҷикистон барои таҳсил дар донишгоҳҳои кишварҳои хориҷӣ шумораи муайяни квотаҳо ҷудо мегарданд.

Аз соли 2008 инҷониб зиёда аз 10 ҳазор ҷавонон тибқи Барномаи стипендияи байналмилалии Президенти мамлакат “Дурахшандагон” аз рӯи 52 ихтисосҳое, ки иқтисодиёти миллии мо ба онҳо бештар ниёз дошта, дар кишварамон омода карда намешаванд, ба 25 давлати хориҷӣ барои таҳсил фиристода шудаанд. Танҳо соли ҷорӣ беш аз 2300 нафар ҷавонони мо барои таҳсил ба макотиби олии кишварҳои хориҷӣ рафтанд.

Илова бар ин, дар кишварамон тӯли солҳои охир таъсис додани филиали муассисаҳои бонуфузи таълимии давлатҳои пешрафта, бахусус дар самти рушди ихтисосҳои техникӣ ривоҷ дорад.

Имрӯз дар мамлакати мо филиалҳои Донишгоҳи давлатии Москва ба номи Ломоносов, Донишкадаи хӯла ва фӯлоди Москва, Донишкадаи энергетикии Москва, инчунин факултаи муштараки Украинаву Тоҷикистон дар Донишгоҳи технологӣ ва факултаи муштараки муҳандисиву техникии Донишгоҳи миллии техникии Беларус ва Донишгоҳи техникии ба номи академик Муҳаммад Осимӣ фаъолият доранд.

Дар филиалҳои кушодашуда ҳар сол ҳазорон нафар шаҳрвандони Тоҷикистон аз рӯи 20 ихтисоси техникӣ ва технологӣ, ки дар муассисаҳои олии кишвар омода карда намешаванд, қабул мегарданд. Дар баробари ин, мо бояд корро тадриҷан тавре ба роҳ монем, ки таҳсилоти олии мо низ барои хориҷиён ҷолиб бошад ва аз кишварҳои дигар донишҷӯён ҳарчи бештар ба мамлакати мо ба таҳсил фаро гирифта шаванд.

Барои расидан ба ин ҳадаф зарур аст, ки базаи моддиву техникии мусоиду мутобиқ ба стандартҳои ҷаҳонӣ фароҳам оварда шавад. Ҳамчунин омода кардани устодони соҳибтаҷрибаву донишманд ва фароҳам овардани шароити мусоиди таҳсилу зиндагӣ, китобҳои мувофиқи дарсӣ, барномаҳои таълимию дастурҳои методӣ, таҷҳизоти аёниву техникӣ ва амсоли инҳо шарти муҳим дар ин самт мебошад.

Бо мақсади такони ҷиддӣ бахшидан ба рушди илму маориф, техника ва технологияи нав ва махсусан рушди соҳаи саноат дар кишвар, беҳтар гардонидани шароити кору зиндагии муҳаққиқон ва тарбияи насли нави мутахассисони илмҳои дақиқ Ҳукумати Тоҷикистон соли 2010-ро «Соли маориф ва фарҳанги техникӣ» эълон намуд. Ҳадаф аз ин иқдом фароҳам овардани заминаи рушду такомули тафаккури техникиву технологӣ мебошад, ки таҳкурсии он дар муассисаҳои таълимии зинаҳои гуногун гузошта мешавад.

Ҳукумати кишвар дар ин муддат якчанд иқдомеро амалӣ намуд, ки онҳо бевосита ба ташаккули донишҳои техникӣ, тарғиби фарҳанги техникӣ, фароҳам овардани заминаи воқеӣ барои рушди илмҳои табиатшиносӣ, риёзиву техникӣ ва ба ин васила муваффақ шудан ба дастовардҳои техника ва технологияи муосир равона гардидаанд.

Дар натиҷа мо имрӯз дар рушди тафаккури техникӣ ба натиҷаҳои муайян ноил гардидаем, аммо ин дастоварду натиҷаҳо ҳанӯз қонеъкунанда нестанд. Аз ин рӯ, ба Вазорати маориф ва Академияи илмҳо супориш дода мешавад, ки Нақшаи ташаккул ва рушди тафаккури техникиро дар муассисаҳои таълимии кишвар таҳия намуда, ба Ҳукумати Тоҷикистон пешниҳод созанд.

Ҳозирини гиромӣ!

Соҳаи маориф натанҳо яке аз соҳаҳои асосӣ ва афзалиятноки сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, балки он пояи муҳимтарини давлатдории миллӣ, омили таъминкунандаи рушди устувори давлат ва шарти асосии пешрафти ҷомеа ба ҳисоб меравад. Гузаштагони мо беҳуда таъкид накардаанд, ки:

Пояи давлат набошад бе маориф устувор,

Давлати поянда хоҳӣ, рӯй бар мактаб биёр.

Аз ин лиҳоз, аз оғози истиқлолият то ба имрӯз давлат ҳама сайъу талоши худро барои рушду инкишофи ин соҳаи муҳими ҷомеа равона кардааст. Ҳоло соҳаи маорифи мамлакат доираи васеи аҳолиро фаро гирифта, дорои шабакаи рушдёфта ва гуногуншакли муассисаҳои таълимӣ мебошад.

Дар ин давра, илова ба зерсохторҳои соҳаи маорифи давраи гузашта, дар кишвар инчунин асосҳои модели нави таълим гузошта шуданд, ки пеш аз ҳама, барои ҷавобгӯи талаботи замони муосир гардонидани соҳа ва мусоидати он ба баланд бардоштани некӯаҳволии аҳолӣ равона гардидааст.

Ҷиҳати расидан ба муҳимтарин ҳадафи маорифи давлати соҳибистиқлол, яъне тарбияи шахсияти фаъол ва созанда ба мо зарур буд, ки корро аз муҳайё намудани заминаҳои ҳуқуқӣ оғоз карда, маблағгузорӣ ва истифодаи воситаҳои самараноки баланд бардоштани сифати таълиму тарбия, ҳифзи саломатии кӯдакону наврасон, шароити зист ва таълиму тарбияи кӯдакони ятиму бепарасторро таҳти назорат ва сарпарастии доимии Президент ва Ҳукумати кишвар қарор диҳем.

Дар ин самт як қатор ҳуҷҷатҳои асосии миллии меъёрии ҳуқуқӣ, ки меъёрҳои нави соҳаи маорифро ба танзим медароранд, таҳия ва қабул карда шуданд. Ҳамзамон бо ин, стандартҳои нави таълимӣ доир ба таҳсилоти томактабӣ, ибтидоӣ, миёнаи умумӣ, миёна ва олии касбӣ, китобҳои дарсӣ ва барномаву нақшаҳои таълимӣ дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот таҳия ва дар амал ҷорӣ гардиданд.

Ҳукумати Тоҷикистон “Барномаи рушди нерӯ ва моликияти зеҳнии инсон дар давраи то соли 2020”, «Барномаи рушди илмҳои табиатшиносӣ, риёзиву техникӣ барои солҳои 2010-2020», «Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимиву илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмиву таҳқиқотӣ» ва «Консепсияи гузариш ба низоми нави таҳсилоти миёнаи умумӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Барномаи давлатии рушди соҳаи тарбияи томактабӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2012-2016” ва дигар ҳуҷҷатҳои расмиро қабул намудааст, ки барои дастгирӣ ва дар сатҳи талаботи замон ба роҳ мондани кори таълиму тарбия, пешбурди илму маориф ва тарбияи кадрҳои миллӣ мусоидат хоҳанд кард.

Илова бар ин, барномаи давлатии компютерикунонии муассисаҳои таълимӣ дар мамлакат дар арафаи анҷомёбӣ қарор дошта, раванди гузариш ба идоракунии электронӣ босуръат идома дорад.

Хотирнишон месозам, ки дар ин самт низ устодону донишҷӯёни Донишгоҳи техникӣ ва умуман аҳли маорифи кишвар бояд саҳми фаъол дошта бошанд. Баланд бардоштани сатҳу сифати таълиму тарбияи насли наврас минбаъд низ яке аз самтҳои асосӣ ва муҳими рушди кишвар ба шумор меравад. Нерӯи таҳсилоти миллӣ, бешубҳа, ба пешрафти ҷомеа, аз ҷумла ба иқтисодиёту фарҳанги он иртиботи ногусастанӣ дошта, ба устувор гардидани мавқеи мамлакат дар арсаи байналмилалӣ ва ҳалли проблемаҳои дохилӣ мусоидат мекунад.

Ҳукумат ҳанӯз аз оғози истиқлолият ба нерӯҳои ақлонии мамлакат таваҷҷӯҳи хоса зоҳир карда, донишу малака ва хулосаву пешниҳодҳои илмии онҳоро зимни ҳалли масоили муҳими сиёсиву иқтисодӣ ва илмиву фарҳангӣ мавриди истифода қарор медиҳад. Бо дарки аҳамияти аввалиндараҷаву ҳаётии ин масъала давлат маблағгузории соҳаи маорифро сол ба сол афзоиш медиҳад.

Аз ҷумла соли ҷорӣ маблағгузории соҳа ду миллиарду 131 миллион сомониро ташкил мекунад, ки ин рақам ҳатто дар муқоиса бо соли 2000-ум 57 баробар зиёд мебошад. Дар соли 2012 музди меҳнати кормандони муассисаҳои томактабӣ, муассисаҳои таҳсилоти умумӣ, хона-интернатҳо барои пиронсолону кӯдакони маъюб зиёда аз 60 фоиз ва стипендияҳо 50 фоиз зиёд карда шуд.

Тавре дар Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ супориш дода шудааст, вобаста ба амалӣ намудани барномаи давлатии дастгирии соҳаҳои иҷтимоӣ дар марҳалаи аввал аз 1-уми сентябри соли ҷорӣ, яъне аз ҳамин рӯз, музди меҳнати кормандони соҳаҳои буҷетӣ, аз ҷумла маоши вазифавии кормандони муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти умумии соҳаи маориф ба ҳисоби миёна ба андозаи 30 фоиз, кормандони дигар ташкилоту муассисаҳои аз буҷети давлатӣ маблағгузоришаванда, аз ҷумла илм, фарҳанг, тандурустӣ, варзиш, инчунин ҳамаи намудҳои нафақа ва стипендия ба андозаи 20 фоиз зиёд карда мешавад.

Музди меҳнати кормандони муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти умумии соҳаи маориф дар тӯли як сол қариб ду баробар баланд бардошта шудааст. Мақсад аз ин чорабиниву ғамхориҳо фароҳам овардани шароити ҳарчи мусоидтар барои беҳсозии вазъи иҷтимоии кормандони соҳаи маориф ва беҳтар ба роҳ мондани таълиму тарбияи насли наврас дар ҳамаи муассисаҳои таълимӣ мебошад.

Дар баробари ин, яке аз самтҳои фаъолияти соҳаи маориф кашф ва тарбияи шогирдони лаёқатманд мебошад. Фарзандони лаёқатманду боистеъдод фонди тиллоии миллатро ташкил дода, рушди давлат ва бақои миллат аз таълиму тарбияи онҳо вобастагии ҷиддӣ дорад. Маҳз аз ҳамин хотир, солҳои охир давлат ба таълиму тарбияи ин қабил фарзандон таваҷҷуҳи махсус зоҳир менамояд.

Ҳоло дар минтақаҳои гуногуни кишвар шабакаи васеи мактабҳо ва литсей-интернатҳои Президентӣ барои хонандагони лаёқатманд ташкил шудааст, ки дар онҳо беҳтарин истеъдодҳо аз саросари кишвар фаро гирифта мешаванд. Ҳадафи ниҳоии мо ин аст, ки ҳар як истеъдод бояд ба таври шаффофу одилона дастгирӣ ва такомул ёбад, зеро ҳар як кӯдаки соҳибистеъдод худ сарвати миллӣ мебошад.

Дар бораи кӯдакону наврасони лаёқатманд сухан гуфта, мехоҳам таваҷҷуҳи шуморо ба як масъалаи ҷиддӣ дар ин самт ҷалб намоям. Барои кашфи ҳарчи беҳтари истеъдодҳо аз ҷумлаи хонандагон зарур аст, ки низоми гузаронидани олимпиадаҳо ё озмунҳои фанние, ки ҳар сол баргузор мегарданд, пурра таҷдиди назар карда шавад.

Аз як тараф, бояд бо дарназардошти таҷрибаи пешрафтаи ҷаҳонӣ худи тартиби омода намудани хонандагони болаёқат аз тарафи Вазорати маориф ва Академияи таҳсилот аз нав таҳия ва ба Ҳукумат пешниҳод гардад. Аз тарафи дигар, барои шаффофу объективӣ арзёбӣ кардани натиҷаи олимпиадаҳои фаннӣ ба ҳайати комиссияҳо бояд мутахассисон аз Академияи илмҳо, мактабҳои олӣ ва институтҳои соҳавии илмиву таҳқиқотӣ низ ҷалб карда шаванд.

Яке аз зинаҳои муҳимтарини соҳаи маориф, ки масъулияти тарбияи кадрҳоро барои соҳаҳои гуногуни иқтисоди миллӣ ба зимма дорад, таҳсилоти олӣ мебошад. Дар натиҷаи тадбирҳое, ки аз ҷониби Ҳукумати мамлакат мунтазам амалӣ мегарданд, дар кишвар зинаи таҳсилоти олӣ низ бомаром рушд мекунад. Ҳоло дар мамлакат дар 36 муассисаи таҳсилоти олии касбӣ аз рӯи 300 ихтисос зиёда аз 156 ҳазор нафар донишҷӯён таҳсил намуда, ҳар сол муассисаҳои таҳсилоти олии кишварро беш аз 30 ҳазор нафар хатм мекунанд.

Шумораи донишҷӯёни мактабҳои олии кишвар дар давоми солҳои истиқлолият зиёда аз панҷ баробар афзуда, теъдоди хатмкардагони мактабҳои олии ҳам дохили кишвар ва ҳам хориҷ аз он ба беш аз 650 ҳазор нафар расидааст, ки ин нишондиҳанда дар ҳаёти ҷавонони мамлакат муҳим будани мавқеи таҳсилоти олиро исбот мекунад.

Вобаста ба ин, зарур аст, ки бо мақсади таъмини эҳтиёҷоти воқеии соҳаҳои гуногуни иқтисоди миллӣ ба мутахассисони дорои донишу малакаи муосири сатҳи байналмилалӣ нақшаи дурнамои тарбияи кадрҳо дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар ва хориҷ аз он таҳия гардида, ҳамзамон бо ин, ҷиҳати ҳарчи зудтар ба талаботи имрӯза мутобиқ гардонидани барномаҳои таълимии мактабҳои олӣ тадбирҳои иловагӣ андешида шаванд.

Яке аз масъалаҳои муҳим дар рушди илм ва тарбияи кадрҳои илмӣ ҳамоҳангсозии фаъолияти мактабҳои олӣ ва институтҳои илмиву таҳқиқотӣ, ҳамчунин робитаи доимии илм ва истеҳсолот мебошад. Дар раванди тарбияи кадрҳо ва пешбурди корҳои илмиву таҳқиқотӣ бояд ҳамкории зичи кафедраҳои макотиби олӣ ва институтҳои соҳавии таҳқиқотӣ ба роҳ монда шавад.

Маҳз муттаҳид намудани нерӯи илмӣ ва кадрии ин муассисаҳо метавонад самаранокӣ ва пайванди устувори илмро бо истеҳсолот таъмин намояд. Аммо эътироф бояд кард, ки барои рушди илмҳои табиатшиносиву дақиқ ва ба натиҷаҳои сазовор расидани онҳо ҳоло на ҳамаи озмоишгоҳҳо ва марказҳои таҳқиқотӣ шароити мусоид доранд.

Ҳанӯз моҳи августи соли 2006 ба хотири таъмини муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва озмоишгоҳҳои муассисаҳои таълимӣ бо қарори Ҳукумати Тоҷикистон дар назди Академияи илмҳо “Маркази ҷумҳуриявии таъминоти соҳаҳои илм бо таҷҳизоти техникӣ, асбобҳо, маводи кимиёвӣ ва васоити экспедитсионӣ” таъсис дода шуда буд. Вале фаъолияти муассисаи мазкур то имрӯз маълум нест ва қариб ҳамаи муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва озмоишгоҳҳо аз нарасидани таҷҳизоти зарурӣ душворӣ мекашанд.

Аз ин рӯ, ба Академияи илмҳо зарур аст, ки фаъолияти муассисаи мазкурро дар сатҳи лозим ба роҳ монад. Вазорати маориф ва дигар вазорату муассисаҳои дахлдор барои бо таҷҳизоти зарурӣ таъмин намудани озмоишгоҳҳои дар ихтиёр доштаашон чораҳои муассир андешанд.

Зеро равандҳои босуръати ҷаҳонишавӣ ва таҳаввулоти муосири илму техника ва технология талаботро ба ихтирооти нав ва мутахассисони дорои дониши пухтаву малакаи баланди касбӣ торафт афзунтар мегардонад. Ин ҳадафҳо танҳо дар сурате амалӣ мегарданд, ки агар шаҳрвандон, махсусан ҷавонони кишвар аз донишҳои техникӣ бархурдор гардида, нерӯи техникиву технологии кишвар ҳарчи бештар тақвият бахшида шавад.

Имрӯз қобилияти рақобати давлатҳо бештар аз рӯи имкониятҳои онҳо дар ташаккули ҷомеаи иттилоотӣ, ки донишҳои навро ба вуҷуд оварда, онҳоро ба таври самаранок амалӣ месозанд, арзёбӣ мегардад. Дар ин раванд илму дониш ба соҳаи муҳиме табдил меёбад, ки он ба пешрафти тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа мусоидат менамояд ва меҳнати фикрӣ омили муҳимтарини рушди устувор ва амнияти ҳар як кишвар маҳсуб мешавад.

Аз ин рӯ, нерӯи зеҳнии ҷомеа дар ҷаҳони муосир ба меъёри муҳим ва муайянкунандаи рушд табдил ёфта, хароб гардидани он дар навбати аввал ба амнияти кишварҳо ва истиқлолияти онҳо таъсир хоҳад расонид. Хусусияти хоси замони муосир ин дигаргуниву таҳаввулоти куллӣ дар ҷаҳонбинӣ, тафаккур ва назари ҷавонон ба арзишҳои маънавӣ мебошад.

Тамоюлҳои имрӯзаи рушди ҷомеаи ҷаҳонӣ дар тафаккур ва назари ҷавонон ба арзишҳо дигаргунии куллиеро ба вуҷуд овардаанд. Ҷавонони муосир роҳҳои сабуктари зиндагиро ҷустуҷӯ менамоянд ва муносибати онҳо ба илм, ки соҳаи хеле заҳматталаб мебошад, чандон чашмрас нест.

Аз ин лиҳоз, муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва озмоишгоҳҳои илмӣ дар бисёр кишварҳо аз сабаби ба илм чандон таваҷҷуҳ надоштани ҷавонон мушкилот доранд. Масалан, бо вуҷуди он, ки дар кишварҳои тараққикарда маблағгузорӣ барои соҳаи илму маориф хеле баланд аст, лекин теъдоди ками ҷавонон ба ин соҳаи заҳматталаб таваҷҷуҳ доранд, яъне ин раванд ҳоло хусусияти ҷаҳонӣ гирифтааст.

Аз ин рӯ, ба роҳбарони вазорату идораҳо, муассисаҳои илмӣ ва мактабҳои олӣ зарур аст, ки барои нигоҳ доштан ва рушди захираҳои зеҳнӣ дар кишвар тадбирҳои иловагӣ, аз ҷумла чораҳои ҳавасмандсозӣ андешида, барои ба соҳаи илм ва таълиму тарбия ҷалб намудани ҷавонон аз имкониятҳои мавҷуда самаранок истифода намоянд.

Дӯстони азиз!

Чун мо дар остонаи ҷашни истиқлолияти давлатӣ қарор дорем, мехоҳам мухтасар дар бораи робитаи маориф ва истиқлолият ибрози ақида намоям. Мураккаб шудани вазъи геополитикии минтақаву ҷаҳон ва осебпазир гардидани истиқлолияти давлатҳои миллӣ дар шароити ҷаҳонишавӣ масъалаи ҳифзи давлатдориро боз ҳам ҳассостар ва муҳимтар гардонидааст.

Дар татбиқи ин ҳадафи стратегии давлат маориф нақши муҳим дорад. Зеро дарки чунин масъалаҳои мураккаб аз тарафи шаҳрвандон бо баргузории чанд вохӯрӣ ё ба миён гузоштани шиорҳои сиёсӣ ба даст намеояд, балки он ба як барномаи фарогири тарбиявӣ ва таълимӣ эҳтиёҷ дорад.

Мо ҳамчун давлати миллӣ бояд аз рӯи андешаи «миллати огоҳ» пайравӣ намуда, маърифат ва огоҳии сиёсии мардуми кишвари худро ба сатҳи зарурӣ боло бардорем. Дар ин самт маҳз низоми маориф метавонад, ки дар замири ҳар як сокини кишвар тафаккури давлатӣ, рӯҳияи давлатмеҳварӣ ва ватандӯстиро аз синни хурдсолӣ ташаккул диҳад.

Низоми маорифи мо бояд ба он ноил гардад, ки ҳар як сокини Тоҷикистон таърихи ташаккули давлатдории миллӣ, зарурати ҳифзи он, аҳамияти истиқлолу соҳибихтиёрӣ, таҳдидҳои мавҷуда ба давлату ҷомеа, оқибатҳои эҳтимолии чунин таҳдидҳо ба пояҳои давлатдории миллӣ ва монанди инҳоро хуб дарк намояд.

Зеро мардуми огоҳ ва дорои маърифати баланди сиёсиву ҳуқуқиро ҳеҷ нерӯи ғаразнок фирефта наметавонад ва огоҳии мардум худ ба яке аз пояҳои асосии амнияти миллии кишвар табдил меёбад. Ноил шудан ба ин ҳадаф аз бузургтарин хизматҳои низоми маориф дар ҳифзи давлатдории миллӣ хоҳад буд.

Яке аз вазифаҳои асосие, ки дар назди мо қарор дорад, ин эҳёи мақоми тоҷикон ҳамчун миллати огоҳ ва мардуми босавод мебошад, ки ин иқдом низ фақат тавассути низоми муосири маориф имконпазир аст. Дар суханронии соли гузашта ба муносибати Рӯзи дониш ва умуман дар бисёр мулоқоту вохӯриҳои худ борҳо зикр карда будам, ки мардуми тоҷик дар тӯли тамоми таърихи худ ҳамчун миллати фарҳангӣ, халқи соҳибкитоб ва мардуми босавод маҳсуб меёфт.

Вориси чунин аҷдоди соҳибилму соҳибмаърифат будан аз ҳар яки мо тақозо мекунад, ки барои эҳёи мақоми баланди таърихии худ чун миллати огоҳу соҳибтамаддун ҷиддан талош намоем. Дар замони муосир аҳамияти илму савод рӯз аз рӯз болотар рафта, он барои ҳастӣ, рушд ва зиндагии саодатманди халқу миллатҳо моҳияти ҳаётӣ гирифтааст. Акнун тавоноии давлат ва миллатро маҳз сатҳи донишу маърифати онҳо муайян мекунад.

Аз ин рӯ, яке аз муҳимтарин ҳадафҳои давлати мо дар оянда фарогирии кулли ҷомеа бо маърифату ҷаҳонбинӣ ва илму донишҳои муосир хоҳад буд. Дар робита ба ин, бори дигар изҳор медорам, ки давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон минбаъд низ ба соҳаи маориф аҳамияти аввалиндараҷа дода, татбиқи ҳам барномаҳои таълимиву илмӣ ва ҳам барномаҳои тарбияи ахлоқии ҷавононро пайгирона вусъат мебахшад.

Ба ибораи дигар, давлат таълим додан ва тарбия намудани насли нави огоҳу соҳибмаърифат ва ояндасозу худшиносро дар раванди эъмори ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи худ медонад. Аз ин рӯ, бо истифода аз фурсати муносиб, мехоҳам ба насли наврас, ба ҷавонони азизи кишвар бо чанд сухани падарона муроҷиат намоям.

Наврасон ва ҷавонони азиз!

Орзуи муҳимтарини ҳар як падару модар ин аст, ки рушду комёбӣ ва хушбахтии фарзанди худро бо чашми худ бинад ва аз ояндаи фарзанди худ нигарон набошад. Ва ҳамаи талошҳое, ки падару модар дар тӯли зиндагии худ анҷом медиҳад, маҳз барои хушбахтиву таъмини зиндагии осуда ва фардои сазовори фарзанд аст. Давлат ҳам мисли падару модар аст. Насли калонсоли имрӯз тамоми зиндагӣ ва фаъолияти худро дар талошу мубориза барои рафъи буҳрону мушкилот ва бунёдкориву созандагӣ гузаронида истодааст.

Насли калонсоли имрӯз бо ҳамаи камбудиву мушкилоте, ки дошт, давлатро аз нестиву миллатро аз парокандагӣ наҷот дод, дар кишвар сулҳу суботи пойдор ва ваҳдати миллиро таъмин намуд ва пояҳои давлатдории миллиро устувор гардонид. Акнун насли калонсол, яъне падару модарон фақат як орзу доранд, ки фардои Тоҷикистонро боз ҳам ободу пешрафта, марзу буми ин давлатро орому осуда ва ҳар фарди миллатро хушбахт бинанд. Шумо таҷрибаи дӯст доштани Ватан, обод намудани он ва ҳифзи манфиатҳои миллиро аз насли калонсол омӯзед.

Ба шумо фарзандони азизам - ояндаи миллати тоҷик ва давлати тоҷикон бори дигар муроҷиат менамоям, ки омӯзеду огоҳ бошед, соҳибмаърифату донишманд бошед, нисбат ба сарнавишти давлату миллати худ бетафовут набошед ва худро барои масъулияти бузург, яъне соҳибӣ кардани давлати соҳибистиқлол ва миллати куҳанбунёди хеш омода намоед. Огоҳ бошед, ки агар шумо як қадам аз замона, аз асри пуршӯри худ қафо монед, кишвару миллати худро ҳимоят ва соҳибӣ карда наметавонед.

Шахсан ман, ҳамчун Сарвари давлат ҳамеша талош хоҳам кард, ки барои рушду ташаккули шумо ҳамаи шароит муҳайё гардад. Ва мехоҳам, ки шумо низ ҷавобан ба ин ғамхориву дастгирии падаронаи роҳбарияти давлат ворисони сазовори гузаштагон, фарзандони номбардори падару модарони худ ва ифтихори сарзамини аҷдодӣ бошед. Ватанро чун гавҳараки чашм ҳифз кунед ва гиромӣ доред.

Онро самимона дӯст доред, бо кору рафтори худ исбот кунед, ки шумо барҳақ ворису соҳиби ин Ватан ва ин давлат ҳастед. Соҳаи илму маориф ва самти таълиму тарбияи насли наврас фақат як рукни сиёсати давлатӣ нест, балки он ҷавҳари тамоми сиёсати давлат аст. Аз ин рӯ, мо ҳар кореро, ки ба нақша мегирему ба анҷом мерасонем, маҳз ба хотири осон кардани мушкилот ва фароҳам овардани шароити мусоиди зиндагии шумо, наврасон ва ҷавонони азиз иҷро мекунем. Даъвати «Рӯ ба ҷавонон», ки соли гузашта дар ҷашни бистумин солгарди Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ аз тарафи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон шуд, ин як шиори хушк нест, балки оғӯши бози давлат ба сӯи шумост.

Пас, шумо низ дар навбати худ бо масъулияти баланди фарзандӣ, донишу ҷаҳонбинии муосир, одобу ахлоқи ҳамида, эҳтиром ба волидайну дӯстон, устодону омӯзгорон, калонсолону аҳли ҷомеа ва бо арҷгузорӣ ба арзишу муқаддасоти Ватан дар рушди давлатдории миллиамон фаъолона ширкат варзида, насли бонангу номус, далеру шуҷоъ ва соҳибватан будани худро исбот намоед. Ватан рӯи шонаҳои ҷавону қавии шумо истодааст ва онро ҳаргиз ба замин нагузоред!

Дар охир мехоҳам иброз намоям, ки мо дар раванди озмоиши таърихӣ - татбиқи ҳадафҳои бузурги миллӣ қарор дорем, ки яке аз самтҳои асосии онро омода намудани наслҳои ояндасози давлату миллат ташкил медиҳад. Озмоише, ки аз мо шинохт ва диди амиқ, масъулият, талошу заҳмати шабонарӯзӣ, ваҳдату муттаҳидӣ ва ҳадафмандиву ҷасоратро тақозо менамояд.

Итминони комил дорам, ки бо нерӯи созанда ва эҷодгари шумо - омӯзгорони муҳтарам ва тамоми мардуми шарифи кишвар мо аз ин озмоиши бузурги таърих бо ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ ва азму иродаи устувору қавӣ гузашта, насли нав ва ворисони содиқеро тарбия хоҳем кард, ки воқеан сазовори ин давлату миллат гардида, Тоҷикистони азизро дар оянда ба таври шоиста обод ва соҳибӣ хоҳанд намуд.

Давлату Ҳукумат аз шумо, устодону омӯзгорони арҷманд, умед ва ба шумо эътимоди комил дорад, зеро инсоният ба омӯзгор ҳамеша ниёз дошту дорад. Маҳз муаллим аст, ки доимо меомӯзад ва он чӣ андӯхтааст, ба дигарон таълим медиҳад.Миллате, ки омӯзгори асил надорад, ҳеҷ гоҳ ба ягон мартаба намерасад. Омӯзгори дилсӯзу бомаърифат ва ба тарбияи инсон содиқ чароғи маърифат ва боигарии миллат аст. Ифтихор ва сари баланди мост, ки тоҷикон аз қадим соҳиби китобу қалам, илму маърифат ва олиму омӯзгор буданд, ҳастанд ва дар оянда низ чунин хоҳанд монд. Ниёгони мо доир ба заҳматҳо ва нақши муаллим дар таълиму тарбия гуфтаанд:

Тарбия чист? Хок зар кардан,

Қатраи обро гуҳар кардан.

Аз ин рӯ, бояд ҳар як омӯзгор донад, ки ӯ шахси масъулу равшанфикр ва пешбарандаи ҷомеаи мост. Ва мо аз шумо - омӯзгорону устодон, умед ва бовар дорем, ки ин рисолати таърихии хешро сидқан ба ҷо оварда, дар таълиму тарбияи насли бомаърифату хушахлоқ, соҳиби касбу ҳунар, бонангу номус, ватандӯсту ватанпараст ва ба миллату Ватани хеш содиқу вафодор саҳми муносиб мегузоред. Дар иҷрои ин амри хайр ба шумо сарбаландиву барори кор орзу дорам.

Бори дигар ҳамаи хонандагону донишҷӯёни мамлакат, ҳамватанони азиз ва ҳар яки шумо, ҳозирини гиромиро ба муносибати Рӯзи дониш ва ҷашни истиқлолияти давлатии Тоҷикистон самимона табрику таҳният гуфта, орзуи онро дорам, ки ҳар рӯзи кишвари мо рӯзи донишу маърифат, рӯзи хираду заковат ва рӯзи фарҳангу маънавиёт бошад.

Ҳамеша саломату сарбаланд бошед!

President.tj