FREEDOM HOUSE: ТОҶИКИСТОН КИШВАРИ "ҒАЙРИОЗОД" АСТ

Созмони Freedom House дар гузориши худ дар бораи вазъи озодӣ дар ҷаҳон дар соли 2010 Тоҷикистонро дар радифи кишварҳои ғайриозод қарор додааст. Ин созмон ки вазъи озодиҳои сиёсӣ ва маданӣ дар 194 кишвари ҷаҳонро тайи соли гузашта мавриди баррасӣ қарор додааст гуфтааст вазъи озодиҳо дар ҷаҳон тайи панҷ соли ахир ба сурати пайиҳам бадтар шудааст.

freedom_house Тибқи арзёбии ин созмон шумори кишварҳои ғайриозод тайи соли гузашта коҳиш наёфтааст ва мисли соли қабл 47 кишвари дунё бо ҷамъияти 2,5 мллиёрд, нафар ки ниме аз онҳо дар Чин зидагӣ мекунанд, ғайриозод ҳастанд. 87 кишвар дар ин гузориш озод хонда шудаанд, ки нисбат ба соли гузашта ду кишвар камтар аст. Укройн ва Мекзик аз феҳристи кишварҳои озод афтидаанд. Дар ин гузориш гурӯҳи дигари кишварҳоро кишварҳои нисбатан озод ташкил додаанд, ки теъдоди онҳо 60 кишвар аст. Қирғизистон ва Мулдовӣ шомили ин гурӯҳ шудаанд.

Ба вазъи гурӯҳи дигари кишварҳо ба сурати алоҳида таъкид шудааст ва гуфта шуда ин кишварҳо аз лиҳози мизони вуҷуди озодиҳо дар бадтарин вазъ қарор доранд, Кишварҳои Ӯзбакистон, Туркманистон, Кураи Шимолӣ, Либӣ, Судон, Эритре ва Бирма шомили ин гурӯҳ шудаанд.

Вазъи озодиҳо дар кишварҳои Иттиҳоди Шуравии собиқ

Вазъи озодиҳо дар Русия, кишваре ки мизбони бештарин шумори муҳоҷирин аз Тоҷикистон аст нисбат ба соли гузашта тағйир накардааст ва он дар гурӯҳи кишварҳои ғайриозод боқӣ мондааст. Муаллифини ин гузориш аз Русия ба хотири қазияи Михаил Ходорковский, яке аз сарватмандони зиндонии ин кишвар интиқод кардаанд. Дар ин гузориш аз суханронии Владимир Путин, нахуствазири Русия дар робита ба ин қазия ёд шуда, ки гузориш дар бораи ин суханронӣ навиштааст "ӯ ба сурати расмӣ эълом дошт, ки Ходорковский бояд дар зиндон бимонад, дар ҳоле ки додгоҳ барои эъломи ҳукм омодагӣ мегирифт."

Ин созмон гуфтааст ваъдаҳои Дмитрий Медведев, раиси ҷумҳури Русия дар бораи муқобала бо фасод, муҷозоти афроди марбут ба қатлҳои пурсарусадо ва таҳкими ҳукумати қонун иҷро нашудаанд. Дар гузориш омадааст: "Баръакси ин пулситонӣ ва тақаллуб ба унвони амрҳои маъмулӣ боқӣ мондаанд, хушунатҳои дорои ангезаҳои сиёсӣ бидуни маҷозот мемонад ва қонун бар суди ҳукумат истифода мешавад."

Укройн аз феҳристи кишварҳои нисбатан озод уфтода ва шомили гурӯҳи кишварҳои ғайриозод шудааст. Муаллифони гузориш навиштаанд равандҳои сиёсӣ ки муҷиби инкилобҳои рангин дар бархе аз кишварҳои шуравии собиқ шуда буданд баъд аз муддате чанд муҷиби дилмондагӣ шуданд. Дар Қирғизистон ва Гурҷистон, руасои ҷумҳуре ки дар ин инқилобҳо ба қудрат расиданд аз худ тамоюл ба шеваҳои сиёсати худкома нишон доданд., раҳбарии Укройн (Виктор Юшенку, раиси ҷумҳури пешин ва Юлия Тимошенко, нахуствазир) бекифоятӣ нишон додаанд.

Freedom House мегӯяд бо ба қудрат расидани Виктор Янукович, раиси ҷумҳури кунунӣ дар Укройн бад шудани вазъи озодии матбуъот, маҳдуд сохтани фаъолиятҳои донишҷӯён ва иръоби созмонҳои ғайридавлатӣ мушоҳида мешавад. Қирғизистон дар гузориши имсол мақоми кишвари нисбатан озодро касб кардааст. Ин созмон гуфтааст мақоми Қирғизистон сарфи назар аз таъқиби ақаллияти ӯзбак, ки ба асари он садҳо нафар кушта шуданд, иртиқо ёфтааст.

Заминаи ин иртиқо баргузории интихобот будааст, ки Freedom House ин интихоботро "қобили эътимод" ва "дорои рақобат" хондааст. Афзун бар он дар ин санад омадааст, ки мақомоти Қирғизистон ислоҳотеро оғоз кардаанд, ки дар натиҷаи он ин кишвар низоми идораи раёсати ҷумҳуриро, ки низомҳои худкома дар кишварҳои Осиёи Марказиро тақвият мекунад, канор гузоштаанд.

Ҳуқуқи башар дар кишварҳои ғарбӢ

Бо вуҷуди ин ки Freedom House аз кишварҳои ғарбӣ камтар интиқод мекунад, аммо нукоти интиқодӣ дар бораи бисёре аз онҳо дар гузориши он ироа шудааст, минҷумла дар бораи Фаронса ва Амрико. Муаллифини гузориш ба адами тавоноии бисёре аз кишварҳои ғарбӣ дар амали сохтани "сиёсати маъқул ва башардӯстона нисбати муҳоҷирон аз кишварҳои дар ҳоли тавсиъа" ишора мекунанд.

Ба хусус таассуб нисбати муҳоҷирин аз кишварҳои мусалмоннишин, ки дар Урупо дар ҳоли густариш аст, дар гузориш таъкид шудааст. Ин таассуб дар шакли баҳсҳо пиромуни бунёди масоҷид, пӯшидани рӯсарӣ ва ҳатто тағйири қавонини муҳоҷират зуҳур мекунад. Дар таҳқиқоти Freedom House омадааст, ки сиёсате ки тавассути давлат амалӣ мешавад, ба хусус баҳсҳо пиромуни ҳуввияти миллӣ муҷиби табъиз нисбати аққалиятҳои қавмӣ шудааст. Ихроҷи наздики ҳашт ҳазор нафар аз лӯлиёни румонӣ аз ин кишвар низ аз мавориди интиқод аз Фаронса аст.

Дар гузориш омадааст, ки Борок Убомо, раиси ҷумҳури Амрико ва соири мақомоти ин кишвар пойбандӣ ба арзишҳои демукросӣ ва ҳимоят аз озодиҳои маданиро аз як су эълом медоранд ва аз суи дигар назар ба асноди мунташираи сойти WikiLeaks диплумотҳои Амрикоӣ дар равобит бо режимҳои худкома чизеро ки "реолисм ва ақли солим" меноманд, амалӣ мекунанд, агарчи аз равандҳои ғайридемукротик нигаронӣ нишон медиҳанд ва дар бисёре авқот нисбати мухолифини сиёсӣ дилсӯзӣ мекунанд.

Freedom House ба гунаи мисол аз изҳороти Вазорати хориҷаи Амрико дар бораи "оғози фасли ҷадид" дар равобит бо Русия ёд мекунад, ки дар айни замон дар номаҳои диплумотики марбут ба Русия аз истилоҳи "давлати ҷинояткор" кор гирифта мешавад. Freedom House созмони ғайриинтифоъие аст, ки мақари он дар Вошингтун аст. Ин созмон дар бораи риъояти озодиҳои маданӣ таҳқиқот анҷом медиҳад ва аз арзишҳои демукротик ҳимоят мекунад. Натоиҷи таҳқиқоти ин созмон солиёна мунташир мешавад.