МИРЗОВАТАН МИРОВ: «ПОЁНИ ШАБИ СИЁҲ САФЕД АСТ» «ФИШОР-2» НЕСТ, ВАЛЕ…

-Оё хостаҳои шуморо ҳунармандон рӯйи саҳна оварда тавонистанд? Киҳо нақшҳои асосиро бозиданд? Аз натиҷаи кори онҳо Шумо оё қаноатманд ҳастед?

-Як мушкили хеле сангине, ки ҷомеъаи моро баъди кашмакашиҳову муборизоти солҳои 90-ум пеш омад, аз  шеъру адаб ва умуман аз китоб дур мондани насли наврас, ҷавонон буд. Ҳатто кормандони соҳаи фарҳанг низ, ба хусус ҳунармандони театр, кам шеър ва китоб мехонанд.  Азбаски ин намоишнома бо назм аст ва  асосан аз осори шоирони классик, фаҳмидани он ҳатто барои худи ҳунармандони театр мушкил аст. Мо луғатро кушода  калимаҳои ҳар як байту мисраъи мушкилфаҳмро дида маънидод кардем. Дар тарзи дурусти  талаффузи шеър  низ корҳое анҷом гирифтанд. Тақрибан  шаст- ҳафтод дар сади хостаҳои мо дар ин самт ба  ҷо оварда шудаанд. Вале ҳанӯз ҳам бисёр корҳоро бояд анҷом дод, ки намоишнома боз суфтатару беҳтар бошад. Ҳотами Равшан 15-20 сол буд, ки Донишгоҳи ҳунарҳои зеборо хатм карда буд ва аз  фаъолият дар театр дар канор монда буд. Ӯ бештар  ҳамчун  овозхон маъруфият дошт. Ҳадафи дигари мо ин кушодани ҳунари актёрии Ҳотам буд. Хушбахтона, ба ин чиз низ муваффақ шудем.

Албатта рӯзҳои аввал камбудиҳо бештар мушоҳида мешуданд, вале аз намоиш то намоиш ин камбудиҳо ислоҳ мегардиданд. Бешубҳа, Ҳотам садои хуб ва ҳунари овозхонии хуб дорад. Мутаассифона, дар театрҳои мо ба  масъалаи овозхонии актёрҳо кам аҳамият медиҳанд ва баъдан ҳамин ҳунари онҳо ба тадриҷ рӯ ба фаромӯшӣ меорад. Мисолҳои зиёде дар ин бобат овардан мумкин аст. Мо нагузоштем, ки истеъдоди сарояндагии Ҳотам хор шавад. Аслан ман дар куҷое, ки кор карда бошам,  хоҳ дар Театри давлатии академии ба номи Лоҳутӣ, хоҳ дар Театри давлатии ҷавонон ба номи Маҳмуд Воҳидов кӯшиш кардам, ки бахши мусиқии спектаклҳоро таҳким бахшам. Дар ин спектакл низ ҷанбаи мусиқии он пурқувват аст. Баъди ҳар чанд дақиқаи сухан ва амал садо додани суруди Ҳотам ва ба хусус боз таронаҳое, ки бар ашъори  шоирони классик эҷод шудаанд, тамошобинро намегузорад дар тӯли ин намоишнома хаста шавад.

-Баъзеҳо чунин ақида доранд, ки театр ҷои пандгӯӣ нест, ҷои шиорпартоӣ нест. Аммо ин намоишномаи Шумо саропо аз панду ҳикмат ва шиорпартоӣ иборат аст.  Дар ин бора чӣ фикр доред?

-Дар ҳақиқат, чунин андеша дар миёни баъзе аз кормандони фарҳангӣ вуҷуд дорад. Вале ақидаи ман дигар аст. Ман ба он фикр розӣ шуда наметавонам. Бале он замоне, ки  театрҳо аз гуфтани панду ҳикмат ва додани шиорҳои рӯз парҳез мекарданд, дигар замон буд. Имрӯз замоне фаро расидааст, ки зарур аст андешаи худро  аз саҳнаи театр ба тамошобин дар ҳар шакли қобили қабули тамошобин  иброз намоем. Агар натиҷааш ба манфиати мардум ва ҷомеъа бошад чаро мо аз гуфтани панд ва ё додани шиор худдорӣ кунем?

-Бозёфти Шумо дар ин спектакл аз чӣ иборат аст?

-Дар ин спектакл ҳашт нафар нақши хорро мебозанд. Хор аз давраҳои антиқа, аз спектаклҳои Эсхил ва Сафокол  сар карда то ба имрӯз истифода мешавад. Дар саҳна як нафар низ метавонад вазифаи хорро иҷро кунад, сад нафар ҳам. Хори намоиширо омода сохтан хеле мушкил аст.Ҳар як актёр табъу завқи худро дорад, услуби гӯиши худро дорад ва ҳамаи инро як кардан, ки як шакли овозкашиву ифода кардан  дошта бошанд, хеле мушкил  аст. Фикр мекунам, ки мо ба ин муваффақ шудем.

- Дигар ҳунармандон нақшҳояшонро чӣ гуна иҷро кардаанд?

-Назирмад Мӯсоев ҳунарпешаи дар гузашта шинохтаи тоҷик, 15- сол буд, ки аз саҳна ба канор рафта буд. Аниқтараш бори рӯзгор ӯро чун даҳҳо ҳампешагонаш маҷбур сохта буд, ки барои таъмини зиндагонии аҳли хонаводааш пешаи худро иваз кунад. Ӯ чанд муддат ба тиҷорат машғул буд. Инак бо фарорасии каме беҳбудӣ дар ҳаёти оилавиаш боз ба саҳнаи театр баргашт. Нақше, ки дар ин намоишнома ӯ бозӣ кард, яъне намояндаи зиёиёни солҳои 30-40-ум, аввалин нақши ӯ баъди бозгашташ ба театр мебошад.  Бо вуҷуди танаффуси зиёд дар таҷрибаи кориаш нақши худро хуб иҷро кард. Ман аз бозии ӯ хеле розӣ ҳастам. Дар нақши намояндаи зиёиёни солҳои 60-70-ум Абдулмӯъмин Шарифӣ, Ҳунарпешаи шоистаи ҷумҳурӣ, бозӣ мекунад. Абдулмӯъмин аз ӯҳдаи бозии нақши хеш дар ин спектакл низ чун ҳамеша ба хубӣ баромадааст.

-Замоне, аниқтараш охири солҳои 80-уми асри гузашта, шумо як намоишномаи марҳум Сафармуҳаммад Аюбиро бо номи «Фишор» рӯи саҳна оварда будед. Дар ҳамон намоишнома ҳам сухан аз камбудиҳои ҷомеъаи шӯравӣ мерафт. Он давраи пеш аз фурӯпошии давлати шӯравӣ буд.  Намоишнома хеле хуб пазируфта шуд. Ғолиби чандин озмунҳои ҷумҳуриявиву байниналмилалӣ низ гардид. Ба фикри Шумо оё байни  «Фишор» ва «Поёни шаби сиёҳ сафед аст» ягон робитаи мантиқӣ вуҷуд дорад? Оё метавонем намоишномаи имрӯзаро «Фишор- 2» номем?

-Не, намоишномаи имрӯзаро мо «Фишор- 2» номида наметавонем. Зеро он дигар чиз буд, замона низ дигар буд ва мо низ дар дигар кишвар зиндагӣ мекардем. Вале аз нуқтаи назари он ки «Фишор» камбудиҳои ҷомеъаро танқид мекард ва ин ҳам имрӯз аз хусуси нуқсонҳои ҳаёти иҷтимоӣ ҳарф мезанад, як шабоҳатеро  дар байни ин ду намоишнома дидан мумкин аст. Мо дар он спектакл симои  ҳақиқии корманди амниятӣ, прокурор, раиси колхоз ва ғайраро, ки дар як ҷумҳурии ғайримустақил кор мекарданд ва ахлоқашон фасод шуда буд, нишон дода будем. Дар намоишномаи «Фишор» тамоми қаҳрамонҳо, ба ҷуз Ҳафизи барқӣ ҳама манфӣ буданд. Ҳафиз ҳам баъди он ки барқ ӯро мезанад, дилбин мешавад ва гузаштаву ояндаи одамонро мебинад. Дар он ҷо пешгӯӣ карда будем, ки фасод сабаби шикасти ҷомеъаи шӯравӣ хоҳад шуд. Дар «Поёни шаби сиёҳ…» ҳам дар як эпизод ҳушдор медиҳем, ки яке аз сабабҳои шикасти империяи Искандар, империяи Сосониён ва ҳамон империяи Шӯравӣ фасоди ахлоқӣ  дар ҷомеъа буд. Дар ин бора дар намоишномаи «Чашмони бародари қиёматӣ» низ сухан меравад, ки болотар аз ин хусус гуфтем. Аз ин ҷиҳат «Поёни шаби сиёҳ сафед аст» бо «Чашмони бародари қиёматӣ» робитаи мантиқӣ дорад ва як навъ идомаи он мебошад.

-Ташаккур барои сӯҳбат

Мусоҳиб Султони Ҳамад, «Рӯзгор»