МИРЗОВАТАН МИРОВ: «ПОЁНИ ШАБИ СИЁҲ САФЕД АСТ» «ФИШОР-2» НЕСТ, ВАЛЕ…

Саҳну долони Театри  давлатии ҷавонони ба номи Маҳмудҷон Воҳидовро инак тақрибан беш аз як моҳ аст, ки қариб ҳар рӯз серодам дидан мумкин аст. Ин ҳама мардумро ба ин ҷо тамошои намоишномаи «Поёни шаби сиёҳ сафед аст» гирди ҳам меорад. Мирзоватан Миров, саррежиссёри Театр, ки муаллифи сенария ва коргардони ин намоишнома мебошад, дар сӯҳбат бо хабарнигор сомона андешаҳои худро пиромуни асари тозаи саҳнавии хеш иброз доштааст.

- Мӯҳтарам Мизоватан Миров, кадом ангезаҳо шуморо водор сохт, ки  намоишномаи «Поёни шаби сиёҳ сафед аст»-ро  рӯи саҳна биёред? Амалӣ кардани чунин кор нақшаи театр буд, ё хоҳиши худи Шумо  ва ё супориши касе?

- На, ин супориши касе набуд. Тақрибан 10-15 сол пеш овозхони шинохтаи кишвар Ҳотами Равшан хоҳиш карда буд, ки  кӯмакаш кунем то театри эстрадаи як овозхонро бисозад. Ҳамон вақт имконият пайдо нашуд, ки орзуҳои Ҳотам амалӣ бишаванд. Чанд сол баъд боз дар як сӯҳбат ба ин мавзӯъ баргаштем. Ба ӯ гуфтам, ки дар ин масъала кӯмакат карда метавонам, ба шарте, ки дар театр кор кунӣ. Ба театр омад.

Дар аввал ният доштем, ки дар асоси таронаҳои Ҳотами Равшан барои ҷавонон як намоишномае, чи тавре ки ҳоло мегӯянд, монанд ба шоу бисозем.  Бо ин мақсад баъзе омодагиҳоро низ гирифтем. Вале мавзӯи ахлоқи ҷомеъа, махсусан ахлоқи ҷавонон, дар марҳилаи кунунӣ на танҳо дар кишвари худамон, балки берун аз Тоҷикистони азиз низ  диққати мани коргардони театрро дар ин авохир бештар ҷалб мекардагӣ шуд.

Ва андешае пайдо шуд, ки суруду таронаҳои шӯху рақсӣ, теззарбу суръати миёнаашро як тараф гузошта, дар асоси сурудҳои  панду ахлоқиву орифонаи бар ашъори  Фирдавсӣ, Ҳофизу Саъдӣ, Шайх Аттору Мавлоно Балхӣ, Ҷомӣ эҷодшуда, мо як намоиши тақрибан яксоата омода бисозем. Дар муддати ду сол маводи зиёде ҷамъ шуд. Аз байни ин ашъори олӣ ҳамон қисматашро ҷудо кардем, ки метавонад аз саҳнаи театр садо бидиҳад. На ҳама шеър, матн метавонад аз саҳнаи театр садо бидиҳад. Зеро мувофиқи мазмуни он коргардон бояд амал пайдо кунад, ҳаракат пайдо кунад, ки аз мантиқ берун набошад. Мазмуни умумиро пурра созад.

-  Чуноне, ки мебинем дар намоишнома на танҳо шеърҳои шоирони классик, балки ашъори шоирони муосири тоҷик низ истифода шудаанд.

-Бале, матну шеърҳои шоирони имрӯза марҳум устод Лоиқ Шералӣ, марҳум Сафармуҳаммад Аюбӣ, Муҳаммад Ғоиб, Назри Яздонӣ, ки мувофиқ ба афкору андешаи мо ва андешаи шоирони классик буданд, дар ин намоишнома истифода шуданд. Ин асосан  ҳамон ашъорест, ки бо рӯзгори имрӯзаи мо созгор аст. Масалан  шеъри устод Лоиқ Шералӣ  «Ману ту» дар бораи он аст, ки мо худамон Ватанамонро бо дасти худамон вайрон кардем. Мо аз пушти афкори дигарон рафтем, моро дигарон ба ҳамдигар ҷанг андохтанд.  Овардани ин шеър танҳо нақли ҳодисаҳои солҳои навадум намебошад, балки аз саҳнаи театр  имрӯз хондани он як навъ ҳушдорест барои имрӯзиён, ки  эй мардум, ҳушёр бошему ин ҳодисаҳоро такрор накунем. Мо бояд дар андешаи худ низ мустақил бошем.

 Дар намоишнома мо аз фоҷиаи «Рустаму Сӯҳроб»-и Фирдавсӣ ёдовар мешавем. Ёдовар мешавем, ки чӣ гуна Сӯҳроб бо дасти падараш Рустам кушта мешавад ва мегӯем, ки миллате, ки чунин шоҳасари ҷаҳонӣ дорад, сад афсӯс, ки  ҳанӯз ҳам панд нагирифтааст. Мо худ, дар гузаштаи на чандон дур шоҳиди он будем, ки чӣ гуна падар писарро тирборон намуд, бародар бародарро корд зад. Мо бо ин спектакл на танҳо мегӯем, ки кори бад шуд, балки ҳушдор медиҳем, ки хавфи такрор шудани ҳамин ҳодисаҳо ҳоло ҳам вуҷуд дорад. Ҳодисаҳои имрӯзи шимоли Африқо, мамолики араб, махсусан Либиё, оё барои мо сабақ нестанд? Чунин ҳодиса дар ҳар кишваре, ки халқаш муттаҳид набошад, якмаром набошад, дар фикри ободиву ҳифзи осудагии Ватан набошад, метавонад рух диҳад. Агарчи шоҳи Либиё бо кадом роҳе ба сари қудрат наомада бошад ҳам, чи қадар золиме набошад ҳам, вале мамлакаташ осуда буд. Ғарб тавонист дар ҳамин мамлакати осуда тафриқа эҷод кунад ва мардумро ба ҳам душман кунад. Чунон бо ҳам душман шаванд, ки хуни ҳамдигарро бирезанду мамлакати хешро ба харобазор табдил бидиҳанд. Ин қадар бинову иншоотҳои мӯҳташаму зарҳалӣ куҷо шуданд? Ин ҳама вайрониву валангорӣ дигар ба кӣ даркор?

-Пас  ҳадафи асосии  намоишнома  мардумро огоҳ кардан аст?

-Бале, мардум, махсусан ҷавонон, ноогоҳ ҳастанд, бехабар аз фитнаву дасисаи душман ҳастанд. Ин чизро бояд ба онҳо гуфт. Мо дар ҳолати хеле аҷибу ғарибе қарор дорем. Бар зоҳири мардуми Тоҷикистон агар назар кунӣ гӯё ҳама чиз хуб аст. Либосҳои хуб дорем, галстук дорем, дар тозагиву озодагии шаҳр ҳам гап нест. Вале агар бар ботини инсонҳо назар афканем, ба рафтору кирдори онҳо нигоҳ кунем, дар ҳама ҷо, дар хона, дар бозор, дар ҷои кор, мебинем, ки ахлоқамон коста шудаст. Ва ин костагии ахлоқро аз ҷорӯбкаш шурӯъ карда то  дар  рафтору кирдори роҳбарони  боломақом дида метавонем. Аз ин чиз ман ҳамчун коргардон дар ҳаросам, дар талвосаам. Мо душман мегӯему  дар бораи тафриқаандозии душман. Агар душмани берунӣ ҳам натавонад  бо мо коре кунад. ҳамин душмани дарунӣ, ҳамин ахлоқи косташуда, моро метавонад ба сӯи фалокат бубарад, касофативу бебаракатиро дар ҷомеъа ба бор биёрад.

-Вокунишҳои нахустини тамошобинонро чӣ гуна арзёбӣ мекунед?

-Имрӯз (11-уми ноябри соли 2011) маротиба 14-ум спектаклро ба намоиш гузоштем. Толори театри ҷавонон  ҳамеша аз тамошобин пур буд. Шодем, ки вокунишҳои аввал мусбатанд. Мардум хуб қабул карданд. Барои таҷриба талабаҳои яке аз мактабҳои шаҳрро ба ин намоишнома оварданд. Омӯзгорон ва хонандагони мактаб баъд аз дидани намоишнома ибрози миннатдорӣ намуданд.

-Намоишнома суфта шуд дигар?

Кор болои спектакл ҳанӯз давом дорад. Қариб баъди ҳар як намоиш мо як фикреро, як андешаеро, як тағйиротеро бо дарназардошти вазъи ҷомеъаи муосири натанҳо  мо, балки ҷомеи баналмилалӣ  ба ин намоишнома ворид мекунем. Масалан дар робита бо ҳодисаҳое, ки дар Либия рух доданд, дар  атрофи Афғонистону Эрон мегузаранд, чанд шеъри аллома Иқболро  дар мавзӯи  дурӣ ҷустан аз макру фиреби Ғарб, эҳтиёт шудан аз ҳиллаву найранги он, дар мавзӯи хештаншиносӣ  ба ин спектакл дохил кардем.

-Шумо гуфтанӣҳастед, ки андешаи худро тавассути ин намоишнома ба ин ё он таҳаввулоти ҷиддие, ки дар ҳаёти мо рух медиҳанд, дар ҷомеъаи байналмилалӣ ба вуқӯъ мепайвандад ва он таҳаввулот метавонад болои ҷомеъаи мо таъсиргузор бошад, имкон доред баён намоед ва тамошобинонро  як навъ ҳушдор бидиҳед?

-Бале. Албатта мо наметавонем тамоми спектаклро тағйир бидиҳем, вале ҷо -ҷо сухани рӯз гуфтан, онро ба ҳаёти имрӯзаи мо пайваст кардан имконпазир аст. Ба фикри ман ворид кардани ин гуна иловаҳо  аз манфиат  холӣ намебуд. Вақте, ки ман спектакли «Чашмони бародари қиёматӣ»-и устод Нурмуҳаммад Табаровро рӯи саҳна овардам, ин дарди ман, дарди муаллиф, дарди ҳамаи мо буд. Беадолатии додситонҳо, бетафовутии мардум нисбати амали худ, яъне  содир кардани гуноҳ  мавзӯи асосии  намоишномаро ташкил медоданд. Қаҳрамони асар дар байни мардум ҳамчун «барқи шамшер», «хазинаи панд», «ситораи танҳо»  шинохта шуда буд. Вале шоҳ ҳамин шахсияти барҷастаро сагбон монд. Шоҳ аз олим ва файласуф дур шуд. 

Бо ин амалаш аз панду ҳикмат, аз  адолат дур шуд,  аз хираду ҳақиқат дур шуд. Ин намоишномаро, мутаассифона онҳое, ки аслан барои онҳо равона шуда буд ва кору бори онҳоро инъикос мекард, (ман дар назар дорам кормандони ҳифзи ҳуқуқ (прокуратура, суд, милиса), кормандони дигар соҳаҳо (вазорати дифоъ, вазорати корҳои хориҷаро), онҳо тамошо накарданд. Бубинед, қаҳрамони мо барои фаҳмидани он ки ҷазои додааш чи қадар сангин аст, худ ба зиндон меравад ва дар пушту пӯсти худ  андозаи ҳукми содир намудаашро месанҷад.  Месанҷад, ки бори гарони тозиёнаи  зиндон чӣ гуна вазн дорад. Ин сабақи бебаҳоест барои он давру барои ин давр низ. Вале мутаассифона, касе он намоишномаро  аз масъулони ҳамин соҳа надид. Аммо дар Афғонистон гарм пазируфта шуд. Дар Украина онро хуб истиқбол гирифтанд…  «Поёни шаби сиёҳ сафед аст»- ҳам айнан ҳамин хел шуда истодааст. Мактаббачаҳо меоянд тамошо мекунанд, вале…

-Шояд камбудиро дар худи намоишномаҳову дар театр ҷустуҷӯ бояд кард?

-Ман шукри Худо, дар соҳаи театр беш аз чил сол ҳаст, ки заҳмат мекашам ва сатҳи намоишномаҳои Тоҷикистон ва кишварҳои  хориҷ аз онро медонам. Ин асар барои имрӯз аст. Инро бояд аз дастгоҳи иҷроияи Президент сар карда то вазорату кумитаҳо кӯшиш намоянд, омада бинанд. Хушбахтона, ин намоишномаро мудири шӯъбаи фарҳанги Дастгоҳи иҷроияи Президенти ҷумҳурӣ Саид Пиров ва вазири фарҳанг Мирзошоҳрух Асрорӣ тамошо карданд ва писандиданд. Бо тавсияи онҳо мо ба муассисаву ташкилотҳое, ки дидани ин намоишнома барои  кормандони онҳо зарур ва муфид аст, мактуб навиштем ва хоҳиш кардем, ки дар вақти барояшон муносиб ин намоишномаро омада тамошо кунанд. Ин спектакл кори якрӯзаву дурӯза нест. Ин машаққату заҳмати дусолаи ман бо коллектив аст. Дар ин намоишнома мо нуқтаи назари мухталифро ироа кардаем.  Чи тавре, ки мегӯянд ишораҳо ҳам ба шоҳ ҳасту ҳам ба гадо. Аз ин нуқтаи назар агар ин асарро бинанд бисёр хуб аст. Шаб дар телевизион суханронии як масъулеро шунидам, ки мегуфт: « Театрҳои мо чизе надоранд, ки тамошо кунӣ. Фақат мазҳака нишон медиҳанд ва ғайраву ҳоказо». О бародар, ту дар умрат ба театр наравӣ, бо набзи театр шинос набошӣ,  репертуари театрро надонӣ, ки  як сол пеш чӣ дошт, ҳоло чӣ дорад,  чӣ гуна дар бораи театр аз оинаи нилгун ва матбуоти даврӣ  гап мезанӣ? Биёед ба театр, намоишномаҳоро тамошо кунед, агар маъқул нашуд, баҳсу мунозира мекунем.